Otyłość to stan, w którym organizm człowieka gromadzi nadmiar tkanki tłuszczowej, co prowadzi do wzrostu masy ciała. Nieleczona może prowadzić do rozwoju cukrzycy, niektórych nowotworów, chorób serca, problemów z układem oddechowym, a także wielu innych poważnych schorzeń. Czy fizjoterapia w otyłości u dzieci to dobre rozwiązanie?
Otyłość uważana jest za jedną z najpoważniejszych epidemii XXI wieku. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) odsetek osób zmagających się z nadmierną masą ciała zwiększył się trzykrotnie w ciągu ostatnich 40 lat. W 2016 roku aż 1,9 miliarda osób miało nadwagę, natomiast 650 milionów zmagało się z otyłością.
Najczęściej stosowaną metodą oceny nadwagi i otyłości u dzieci jest wskaźnik masy ciała (BMI). Body Mas Index to nic innego, jak stosunek masy ciała do kwadratu wzrostu, wyrażony w jednostkach kg/m2. Wartości interpretowane są na podstawie krzywych centylowych, które uwzględniają wiek oraz płeć dziecka. Wynik powyżej 85. percentyla uważa się za nadwagę, a powyżej 95. percentyla — otyłość.
Inne metody stosowane do oceny otyłości u dzieci to np. pomiar fałdu skórnego, obwodu talii czy analiza składu ciała za pomocą bioimpedancji. Jednak w praktyce lekarskiej najczęściej stosuje się wskaźnik BMI, ponieważ jest to łatwy i szybki sposób na wstępną ocenę stanu odżywienia człowieka.
Nawet niewielka otyłość u 5-latka, dziecka, które nieustannie rozwija się fizycznie, traktowana jest zarazem jako choroba i stan przejściowy prowadzący do innych, poważnych zaburzeń. Najczęściej występujące konsekwencje to:
W kontekście nadwagi najczęściej mówimy o konsekwencjach dla zdrowia fizycznego. Nie możemy jednak zapominać, że równie ważny jest rozwój psychiczny i emocjonalny dziecka — niezależnie od tego, czy problemem jest otyłość u 4-latka, czy też samodzielnego nastolatka. Jako lekarze oraz rodzice powinniśmy zareagować, gdy występują:
Mimo że coraz więcej ruchów społecznych nagłaśnia tezę „body positive” i podkreśla, że każdy jest piękny bez względu na rozmiar, to nie zapominajmy, że pierwszym krokiem do otyłości jest nadwaga oraz nieprawidłowe żywienie. U dzieci „nadmiar tłuszczyku”, może na początku wyglądać niewinnie, ale może być też sygnałem ostrzegawczym, że należy zacząć interweniować. Zdrowa i kształtna figura to coś, czego powinniśmy oczekiwać i do czego dążyć – a nie do sylwetek irracjonalnie idealnych.
Leczenie otyłości u dzieci jest procesem wieloetapowym, wymagającym zaangażowania zarówno dziecka, jak i jego rodziny. Warto zacząć od:
Rehabilitacja i fizjoterapia dzieci z otyłością ma na celu poprawę ich zdrowia, kondycji fizycznej, a także samej jakości życia poprzez zmianę stylu życia. Obejmuje nie tylko poszczególne ćwiczenia wykonywane pod nadzorem specjalisty, lecz także włączenie dodatkowej aktywności fizycznej. Cele terapii to m.in.:
Dobrym pomysłem i metodą rehabilitacyjną w takim przypadku jest rehabilitacja w wodzie. Więcej na ten temat pisaliśmy w innym artykule: Na czym polega rehabilitacja w wodzie?
W ramach fizjoterapii wykonuje się ćwiczenia angażujące całe ciało lub jedynie poszczególne jego partie, np. ręce czy nogi. Treningi w przypadku najmłodszych pacjentów z otyłością powinny uwzględniać różnorodne aktywności, by nie znudzić dziecka, a zamiast tego zaangażować je w ruch przez zabawę. Specjaliści zalecają naprzemienne przeprowadzanie treningów aerobowych, siłowych, rozciągających, ogólnorozwojowych, a także rozwijających równowagę i koordynację.
Fizjoterapię warto uzupełniać rehabilitacją oddechową, szczególnie w przypadku pacjentów z nadwagą oraz astmą. Ten temat szczegółowo opisaliśmy w artykule: Na czym polega rehabilitacja oddechowa?.
W zależności od zaawansowania otyłości, jednym z najbezpieczniejszych ćwiczeń dla dzieci jest koci grzbiet. Mały pacjent powinien uklęknąć na kolanach, a następnie podeprzeć się rękoma na macie. W dalszej kolejności wystarczy delikatnie wygiąć kręgosłup w łuk, by rozciągnąć mięśnie pleców.
Innym, równie pomocnym ćwiczeniem są tzw. skrzydła anioła. Aby je wykonać, dziecko powinno stanąć w szerokim rozkroku, unieść ramiona do góry i przyciągnąć je do tyłu, zbliżając ku sobie łopatki. Na koniec wystarczy złożyć je dół, dzięki czemu mięśnie ramion, klatki piersiowej i pleców delikatnie się rozciągną.
Dobrym ćwiczeniem w przypadku nadwagi mogą okazać się też klasyczne przysiady. To proste ćwiczenie angażuje wiele grup mięśni, a ponadto wzmacnia siłę nóg. Nie powinny go jednak wykonywać otyłe dzieci uskarżające się na ból kolan.
Jeśli chcemy urozmaicić ruch i zaangażować do zabawy inne osoby, np. rówieśników dziecka, możemy zdecydować się na przeciąganie liny. To świetna aktywność łącząca w sobie trening kardio i siłowy, którą można wykonywać na świeżym powietrzu w parach lub zespołowo.
Jeszcze lepiej zrozumiemy otyłość u dzieci z minibookiem „Otyłość u dzieci. Problem narastający w Polsce”. Publikacja uwzględnia nie tylko metody określania otyłości czy zakres BMI, lecz także informacje dotyczące prawidłowej rehabilitacji. Nieprawidłowo dobrany program ćwiczeń i treningów może bowiem przyczynić się nie tylko do wystąpienia urazów narządu ruchu, lecz także wielu poważnych problemów kardiologicznych, szczególnie u małych pacjentów, którzy są ciągle w fazie intensywnego rozwoju.
