Mówi się, że woda jest najcenniejszą substancją na naszej planecie, jednak jej wartość to nie tylko zawarte w niej minerały. Rehabilitacja w wodzie sprzyja rekonwalescencji przy rozmaitych schorzeniach, uszczerbkach na zdrowiu i uszkodzeniach, a jej kojący charakter wpływa korzystnie również na psychikę pacjenta.
Rehabilitacja w wodzie, czyli inaczej aquaterapia, znalazła zastosowanie rehabilitacyjne niemal we wszystkich dziedzinach zdrowotnych. Mogą z niej korzystać dzieci, osoby niepełnosprawne i osoby starsze, czego nie zawsze możemy powiedzieć o pokrewnych formach rehabilitacyjnych. Doświadczony rehabilitant z powodzeniem może wykorzystać właściwości termiczne wody tj. jej hydrostatyczny wypór, ciśnienie i lepkość w dostosowaniu terapii do indywidualnych potrzeb pacjenta. Kiedy i w jakich sytuacjach najlepiej korzystać z aquaterapii?
Wśród licznych schorzeń, dolegliwości i urazów, szczególnie z wodoterapii powinny korzystać osoby cierpiące na:
Rehabilitacja w wodzie stanowi także podporę fizjoterapeutyczną przy pooperacyjnym powrocie do zdrowia lub pełnej sprawności. Warto jednak pamiętać o przeciwwskazaniach do aquaterapii, które obejmują:
Aby móc jednak prawidłowo dobrać zabiegi i ćwiczenia wodne, trzeba zrozumieć jej strukturę i charakter.
W pierwszej kolejności warto przybliżyć znaczenie temperatury wody. Poniższa tabela przedstawia przedziały, w jakich określa się „ciepłotę” wody.
Źródło: Fizjoterapia dziecięca w wodzie, Krzysztof Dariusz Miłkowski, Wyd. Forum Media.
W aquaterapii zazwyczaj wykorzystuje się wodę letnią lub wodę ciepłą. Jeśli celem rehabilitacji jest utrzymanie odpowiedniego napięcia mięśni i niedopuszczenie do ich nadmiernego rozluźnienia, zajęcia przeprowadzane są w temperaturze około 28 st. C.
Gdy jednak rehabilitant pragnie uzyskać obniżenie napięcia mięśniowego u pacjenta lub wpłynąć na poprawę krążenia, preferuje się zajęcia w wodzie o temperaturze 36 st.C. Dzięki temu można wpłynąć na odprężenie całego ciała, rozszerzenie się naczyń krwionośnych oraz wspomóc produkcję endorfin, które mają ogromne znaczenie w redukcji bólu i zapewniają odprężenie psychiczne.
Oprócz temperatury na plan rehabilitacyjny ma wpływ wypór hydrostatyczny, który związany jest z pozorną utratą wagi pacjenta. Wypór hydrostatyczny umożliwia swobodne unoszenie się na wodzie, (przy minimalnym wsparciu terapeuty), ćwiczenia w odciążeniu lub z oporem. Dodatkowo zapobiega on niechcianym rotacjom, co jest szczególnie istotne przy rehabilitacji pacjentów niepełnosprawnych.
Ciśnienie hydrostatyczne w rehabilitacji wodnej zapewnia odpowiednie doznania sensoryczne i stymuluje proprioreceptory. Ponadto rehabilitanci wykorzystują je do ułatwiania lub pogłębiania faz wydechu, co jest szczególnie korzystne u pacjentów cierpiących na choroby serca i układu krążenia. A co z lepkością wody? Dzięki niej można dostarczyć doznań kinestetycznych oraz stopniować opór podczas aktywności w basenie (im szybszy ruch pacjenta, tym większy on odczuwa opór wody).
Rehabilitacja w wodzie dla dzieci jest szczególnie korzystna, gdyż wspiera kompleksowo ich rozwój. Wspomaga terapie neurorozwojowe, usprawniające, a dodatkowo je relaksuje. Ponadto ćwiczenia pediatryczne w wodzie wpływają na/i:
Rehabilitacja w wodzie za pomocą atrakcyjnej zabawy oddziałuje na wszystkie zmysły dziecka, a gimnastyka w basenie dba o jego prawidłową postawę i sprzyja zdrowym nawykom oraz dobrej kondycji fizycznej. Przykładem praktycznego opracowania, które oferuje zajęcia w postaci zabawy dla najmłodszych, jest Fizjoterapia dziecięca w wodzie, gdzie szerzej omówiono zalety dziecięcej rehabilitacji wodnej.
Osoby niepełnosprawne czy ograniczone ruchowo często czują się bezpieczniej i bardziej komfortowo w środowisku wodnym, co sprzyja ich większemu zaangażowaniu w ćwiczenia. Dodatkowo fizjoterapia w wodzie dla osób starszych stanowi bezpieczną formę rehabilitacji. Seniorzy często cierpią na choroby zwyrodnieniowe i reumatoidalne, a wykorzystując właściwości wody, można odciążyć zdegradowane stawy i umiejętnie przywracać ich “elastyczność”, czy płynność ruchu. Jakie techniki są wykorzystywane, aby jak najlepiej pomóc pacjentom w powrocie do zdrowia? Wymienimy niektóre z nich.
Koncepcja Halliwick – polega ona na zapoznawaniu i oswajaniu pacjentów ze środowiskiem wodnym. Realizując poszczególne ćwiczenia, pacjent uczy się poruszać w wodzie, oddychać w niej i przyjmować komfortowe dla swoich ograniczeń fizycznych pozycji, dzięki czemu może poczuć się swobodnie i bezpiecznie. Takie wprowadzenie w świat rehabilitacji wodnej, stanowi podwaliny dla innych technik fizjoterapii w basenie. Oprócz tego metoda ta ma na celu obniżenie nadmiernego napięcia mięśniowego oraz dolegliwości bólowych.
Koncepcja Halliwick podlega dziesięciopunktowej skali programowej, która dzieli się na:
Koncepcja Watsu – jak sugeruje sama nazwa, koncepcja została zaczerpnięta z technik wschodu i zakłada indywidualną formę pracy z pacjentem, podczas których rehabilitant wykonuje serię ucisków mięśni i stawów. Jej głównym celem jest relaksacja, rozluźnienie układu mięśniowego i zmniejszenie bólu.
PNF w wodzie (Bad Ragaz) – celem techniki jest zwiększenie siły mięśniowej, zwiększenie stabilności tułowia, poprawa zakresu ruchów, reedukacja chodu, poprawa koordynacji i obniżenie napięcia mięśniowego. Pacjent wykonuje ćwiczenia pod okiem rehabilitanta, leżąc poziomo w wodzie. Jest to metoda szczególnie wspomagająca rekonwalescencję pacjentów, którzy na nowo uczą się zachowywać równowagę lub uczą się chodzić.
Koncepcja WaterDance – stanowi urozmaicenie aquaterapii i przewidziana jest dla par. Ma na celu relaksację pacjentów, rozluźnienie napięcia mięśniowego i poprawę koordynacji. Ćwiczenia przypominają płynne, taneczne ruchy, dlatego nazwana została „wodnym tańcem”.
Koncepcja Ai Chi – ćwiczenia wykonywane są przez pacjenta stojącego po ramiona w wodzie. Polegają one na ruchach tułowia, nóg i rąk łącząc ze sobą elementy głębokiego oddychania. Ma na celu poprawić koordynację i mobilność ciała, ruchomość stawów oraz poprawić krążenie krwi.
Koncpecja Healing Dance – technika łączy w sobie założenia Watsu i WaterDance, zapewniając relaksację i dążąc do przywrócenia naturalnego zakresu ruchów pacjenta.
Aquajogging – koncepcja szczególnie wskazana dla sportowców po urazach. Ćwiczenia mają na celu wzmocnienie mięśnie nóg i odciążenie układu kostno-mięśniowego.
Nie można przy tym zapomnieć, że do rehabilitacji w wodzie zaliczane są hydromasaże, okłady, kąpiele solankowe, borowinowe, zmiennocieplne, które przyczyniają się nie tylko do rozluźnienia struktur mięśniowych czy relaksu, ale także podniesienia odporności pacjenta. Dodatkowo mają charakter przeciwzapalny, przeciwbólowy, przeciwobrzękowy, polepszający krążenie krwi i pobudzający.
Nie należy zapominać, że celem rehabilitacji jest pomoc w powrocie do pełnego lub częściowego zdrowia. W tym celu należy uwzględnić kilka istotnych czynników. Przede wszystkim należy ocenić poziom funkcji psychoruchowych oraz zapoznanie się z mocnymi stronami pacjenta, dzięki czemu łatwiej będzie opracować celowy plan fizjoterapeutyczny, który uwzględniać będzie możliwości oraz ograniczenia. Warto również skonsultować się z kilkoma specjalistami, którzy oceniając stan pacjenta, mogą wyznaczyć wskazówki terapeutyczne z własnego zakresu medycznego (dziedziny medycznej).
Inną ważną kwestią jest doświadczenie samego rehabilitanta i jego uprawnienia. Przed rozpoczęciem fizjoterapii wodnej należy upewnić się, że osoba, która będzie czuwać nad bezpieczeństwem pacjenta i towarzyszyć mu w procesie powrotu do zdrowia, nie tylko ma wiedzę teoretyczną, lecz także potrafi ją zastosować w konkretnym, indywidualnym przypadku. Jeśli chodzi o rehabilitację dzieci, rodzice powinni poszukać specjalisty, który oprócz kwalifikacji, łatwo nawiązuje kontakty z dziećmi, ma do nich pedagogiczne podejście i będzie stanowił rzetelną funkcję mentora. Małoletni pacjenci mają bowiem tendencję do szybkiego zniechęcania się lub popadania w rutynę, dlatego osobowość fizjoterapeuty zgodna z charakterem dziecka będzie również miała znaczenie w przebiegu całej rehabilitacji.
