Uciążliwe bóle menstruacyjne – skąd się biorą i przy jakich schorzeniach występują?

Bóle menstruacyjne to powszechny problem, ale w niektórych przypadkach może jednak uniemożliwiać normalne funkcjonowanie. Aby wdrożyć odpowiednie leczenie, w pierwszej kolejności należy znaleźć źródło dolegliwości, a następnie dążyć do jego wyeliminowania. Wśród głównych przyczyn znajdują się:

• Pierwotna dysmenorrhea. Jest to najczęstsze rozpoznanie w przypadku zgłaszających się do specjalisty nastoletnich dziewcząt. Wiąże się zwykle z produkcją prostaglandyn – substancji chemicznych, które powodują skurczenie macicy w trakcie miesiączki.
• Wtórna dysmenorrhea. Ten rodzaj bólu menstruacyjnego jest spowodowany innymi stanami lub schorzeniami, które wpływają na układ rozrodczy, na przykład endometriozą, mięśniakami macicy bądź chorobą zapalną macicy.
• Stosowanie środków antykoncepcyjnych. Niektóre kobiety mogą doświadczać bólu menstruacyjnego będącego skutkiem ubocznym, zwłaszcza w przypadku spirali lub wkładki wewnątrzmacicznej zawierającej hormony.
• Stres i napięcie emocjonalne. Te dwa stany mogą wpływać na regulację hormonów i odczuwany poziom dolegliwości.
• Zaburzenia hormonalne. Niektóre z nich, m.in. zespół policystycznych jajników (PCOS), mogą wpływać na regularność cyklu menstruacyjnego i powodować bolesne miesiączki.

Jeśli źródłem problemu jest endometrioza, pacjentka powinna niezwłocznie udać się do lekarza, by ten wprowadził właściwe (indywidualne) leczenie, w tym – jeśli pozwala nam na to obecny stan zdrowia – fizjoterapię. Odpowiednia reakcja i szybka interwencja medyczna znacząco podniesie jakość życia oraz przyczyni się do zminimalizowania bólu menstruacyjnego. Temat ten szczegółowo opisywaliśmy w artykule: „Endometrioza - fizjoterapia i rehabilitacja”.

Kiedy bóle menstruacyjne mogą być niebezpieczne?

Jeśli doświadczamy bardzo silnego bólu menstruacyjnego, który uniemożliwia normalne funkcjonowanie i wymaga zażywania dużych dawek leków przeciwbólowych, powinnyśmy skonsultować się z lekarzem. Alarmujące są też niespodziewane zmiany w poziomie natężenia dolegliwości. Jeśli wcześniej objawy nie były aż tak intensywne, jak na chwilę obecną, może to być znak, że coś się zmieniło w naszym organizmie.

Jeżeli natomiast menstruacja jest bardzo obfita, towarzyszy jej silny ból i pojawiają się skrzepy, może to wskazywać na mięśniaki macicy, endometriozę lub niektóre zaburzenia hormonalne. Ponadto w przypadku, gdy odczuwamy ból w okolicach miednicy i/lub kręgosłupa poza miesiączką, również powinnyśmy skonsultować się z lekarzem. Niektóre objawy potrafią nakładać się na siebie, maskując faktyczne dolegliwości lub występują niezależnie, ale w tym samym momencie. Konsultacja z doświadczonym i rzetelnym diagnostą jest zatem kluczowa i gwarantuje sukces w postawieniu trafnej diagnozy. Jeśli pacjentka po konsultacji z lekarzem pierwszego kontaktu w dalszym ciągu ma wątpliwości co do opinii lub proponowane leczenie nie przynosi rezultatów, koniecznie powinna udać się do kolejnego specjalisty.

Leczenie bólu menstruacyjnego – jak przebiega?

Leczenie bólu menstruacyjnego zależy od przyczyny i nasilenia dolegliwości. Istnieje kilka sposobów radzenia sobie z bólem menstruacyjnym, które można zastosować samodzielnie lub po konsultacji z lekarzem. Są to m.in.:

• leki przeciwbólowe i przeciwzapalne. W większości przypadków środki takie jak ibuprofen, naproksen lub paracetamol stanowią pierwszą linią leczenia. Działają one na zmniejszenie produkcji prostaglandyn, które są odpowiedzialne za skurcze macicy podczas menstruacji,
• hormonalna terapia antykoncepcyjna. Jeśli doświadczamy uciążliwych bólów menstruacyjnych spowodowanych nieprawidłowymi poziomami hormonów, lekarz może zalecić stosowanie pigułek antykoncepcyjnych, plastrów, wkładki lub zastrzyków. Te metody mogą regulować cykl menstruacyjny i zmniejszyć nasilenie bólu,
• zastosowanie ciepła w postaci termoforu lub kąpieli może pomóc w rozluźnieniu mięśni i redukcji objawów,
• zmiana stylu życia. Regularna aktywność fizyczna, zdrowa dieta, unikanie stresu i odpowiednia ilość snu nie tylko łagodzą dolegliwości, lecz także wpływają na ogólny stan zdrowia,
• suplementy, w tym przede wszystkim magnez, witamina B6 i kwasy tłuszczowe omega-3,
• fizjoterapia.

Fizjoterapia a miesiączka

Doskonałym rozwiązaniem może okazać się fizjoterapia w bolesnym miesiączkowaniu. Specjaliści najczęściej stosują:

• delikatny masaż brzucha i okolic miednicy, który pomaga w rozluźnieniu napiętych mięśni, a także natychmiastowo zmniejsza ból,
• łagodne ćwiczenia rozciągające oraz niektóre treningi cardio,
• biofeedback. Jest to technika, która pozwala na kontrolowanie reakcji ciała w związku z dolegliwościami,
• akupunkturę – uwaga, pacjentki z nadciśnieniem i zakrzepicą powinny upewnić się, że dany rodzaj akupunktury nie będzie dla nich szkodliwy.

Ponadto polecane są również treningi relaksacyjne i medytacja, które pozwalają wyciszyć się na co dzień, zmniejszając tym samym ryzyko spięcia mięśni nasilającego ból.

Jakie ćwiczenia na bóle menstruacyjne wykonywać?

Pamiętajmy, że nie wszystkie ćwiczenia są polecane dla kobiet cierpiących na uciążliwe bóle menstruacyjne. Aby nie nasilić dolegliwości, warto zdecydować się na łagodne rozciąganie mięśni brzucha i miednicy. Sprawdzą się treningi poprawiające elastyczność bioder, a także rozciąganie dolnej partii pleców. Oprócz tego niektóre pozycje jogi mogą pomóc w złagodzeniu bólu menstruacyjnego. Wśród polecanych znajdziemy pozycję dziecka, kota-krowy oraz prostowanie nóg, leżąc na plecach.

Kolejną świetną formą aktywności fizycznej podczas menstruacji jest pływanie, które nie obciąża nadmiernie mięśni i stawów, jednocześnie wspomagając rozluźnienie ciała. Warto również zdecydować się na spokojne spacery w naturze.

Pamiętajmy, że istnieją ćwiczenia, których lepiej unikać podczas menstruacji. Są to:

• intensywne treningi spalające, które angażują uda, brzuch i okolice miednicy,
• ćwiczenia siłowe z podnoszeniem ciężarów,
• treningi wzmacniające mięśnie brzucha (szczególnie jeśli składają się na brzuszki, deska, zgięcia tułowia, głębokie wygięcia itp.).

Fizjoterapia na bolesne miesiączki może okazać się najlepszym rozwiązaniem, jeśli leczenie farmakologiczne nie wystarcza. W połączeniu z ciepłymi okładami oraz relaksacją może zdziałać cuda. Niezwykle ważne jest jednak unikanie stresu – napięcie emocjonalne zwykle oznacza niestety również napięcie mięśni brzucha, a to z kolei pogłębia dolegliwości bólowe. Nie zapominajmy również o rozgrzewce przed treningiem, nawet jeśli nie zamierzamy intensywnie ćwiczyć. Jeśli nie wiemy, od czego zacząć, przydatny może okazać się artykuł: „Jakie ćwiczenia na rozgrzewkę przygotują ciało do wysiłku fizycznego?”.

Istotne jest, aby pacjentka nie godziła się na regularne, comiesięczne odczuwanie bólu. Sugestie lekarza wyrażone hasłami: Taka Pani uroda, wszystko jest dobrze, powinny być potwierdzone przez kolejnego specjalistę. Nie należy lekceważyć symptomów naszego ciała, które często daje znak, że coś jest nie tak, nim wykażą to badania. Regularna konsultacja lekarska i aktywna fizjoterapia mogą być profilaktyką w leczeniu poważniejszych schorzeń.   

Bibliografia:

1. Bolesne miesiączkowanie w ginekologii dziecięcej i dziewczęcej, Drosdzol Agnieszka, Skrzypulec Violetta.
2. Zastosowanie wybranych technik terapii manualnej w leczeniu zachowawczym bolesnego miesiączkowania, Bartosz Trybulec, Emilia Wyżycka. 
3. Zastosowanie wybranych metod fizjoterapii w leczeniu bólu menstruacyjnego u pacjentki z pierwotnym zespołem bolesnej miesiączki - Praktyczna fizjoterapia i rehabilitacja.
4. Czym jest fizjoterapia uroginekologiczna i komu może pomóc? Wywiad z mgr Ewą Smoleń, Kierowniczką Zespołu Fizjoterapii.