Wysiłkowe nietrzymanie moczu niestety często jest ignorowane przez pacjentów, którzy z powodu zawstydzenia mają opory przed konsultacją lekarską. W niektórych kręgach nietrzymanie moczu uznawane jest za oznakę starości, co również przyczynia się do “wyparcia problemu”, nie chcąc zmierzyć się z efektami upływającego czasu. Okazuje się jednak, że wysiłkowe nietrzymanie moczu może wystąpić bez względu na wiek czy płeć, a wpływ na to mają zupełnie inne, niż utarte stereotypowo, przyczyny. 

Czym jest Wysiłkowe nietrzymanie moczu i jak jakie towarzyszą mu objawy?

Wysiłkowe nietrzymanie moczu – objawy

Wysiłkowe nietrzymanie moczu to mimowolne opróżnianie pęcherza (w stopniu częściowym lub całościowym) podczas nagłego wzrostu ciśnienia w jamie brzusznej. Do takiej sytuacji dochodzi podczas kichania, kaszlu, śmiechu, głębokiego oddychania, dźwigania i wysiłku fizycznego. Wśród dodatkowych objawów wyróżniamy brak parcia na mocz oraz brak prawidłowego funkcjonowania mięśnia górnej części pęcherza (wypieracza). Co jest przyczyną takiego stanu rzeczy?

Wysiłkowe nietrzymanie moczu –  przyczyny

Przyczyny Wysiłkowego nietrzymania moczu są zróżnicowane i uwarunkowane płcią pacjenta. U kobiet dolegliwość ta występuje znacznie częściej, a główną przyczyną jest osłabienie dnia miednicy lub zmiany w układzie powięziowo-mięśniowym. Efektem takiego stanu rzeczy są:

• poród (szczególnie porody siłami natury lub trwający ponad 24 godziny. Znaczenie ma także ilość porodów),
• zaburzenia hormonalne,
• urazy,
• operacje w okolicach podbrzusza,
• obniżenie się narządów miednicy małej,
• zespół Ehlersa-Danlosa,
• udar mózgu.

Niski poziom estrogenów – szczególnie w okresie menopauzalnym – wpływa na układ płciowo-moczowy i upośledza mechanizmy tego obszaru. Oprócz tego dochodzi do zmian struktur kolagenu, co znacznie osłabia i degraduje tkankę. 

U mężczyzn wysiłkowe nietrzymanie moczu może wystąpić w wyniku urazów, wad wrodzonych miednicy lub operacji np. usunięcia raka prostaty i prostatektomii.

Wysiłkowe nietrzymanie moczu – leczenie

Jak przebiega leczenie wysiłkowego nietrzymania moczu? Proces uzależniony jest w dużym stopniu od formy, czyli typu dolegliwości i jego stopnia zaawansowania. Wyróżniamy bowiem:

Poniższa tabela odzwierciedla podział powyższy, jednak został on umieszczony przy lepszym rozumieniu wyników specjalistycznych badań diagnostycznych.

Aby opracować skuteczny program leczenia i rehabilitacji, lekarz musi zadbać o dokładną analizę przypadku, a następnie udokumentowanie wniosków, które zostaną przekazane rehabilitantowi. Dzięki temu leczenie, jak i sama fizjoterapia, będą mogły „iść dynamicznie w jednym kierunku”, celowo dążąc do zahamowania i złagodzenia wstydliwego problemu.

Diagnostyka obejmuje:

1. Ocenę ogólnego  stanu  zdrowia pacjenta uwzględniającą wywiad  dotyczący  nietrzymania  moczu, wywiad  ginekologiczny i neurologiczny. 
2. Badanie  przedmiotowe tj. jamy  brzusznej, badanie  ginekologiczne, badanie przez  odbyt, ocena  czucia  i  odruchów, badanie  USG. 
3. Laboratoryjne  badanie  moczu.
4. Ocenę  ilości  moczu  zalegającego  w  pęcherzu.
5. Cystouretroskopię.
6. Badanie urodynamiczne.

Wysiłkowe nietrzymanie moczu – rehabilitacja

Mając już pogląd na indywidualny przypadek pacjenta, można przejść do planowania rehabilitacji, która niekiedy może być jedyną formą pomocy. Niektórzy pacjenci obawiają się poddać działaniom operacyjnym lub mają inne przeciwwskazania zdrowotne do interwencji chirurgicznej. 

Oprócz konkretnych ćwiczeń, które będą wzmacniać mięśnie miednicy, rehabilitant może zalecić zmiany trybu życia tj. zmniejszenie masy ciała, uregulowanie posiłków, rzucenie palenia i uregulowanie dziennej ilości płynów. Te czynniki mają ogromny wpływ nie tylko na samą dolegliwość, ale i postępy rehabilitacyjne. Wprowadzając zmiany, można zaplanować drogę fizjoterapeutyczną z użyciem zabiegów fizykalnych.

Laseroterapia – główne jej zastosowanie znajduje się w leczeniu kobiet. Wykorzystując wiązki światła laserowego, które są kierowane drogą dopochwową na ścianę i ujście pęcherza moczowego, obkurcza się ściany pochwy oraz stymuluje wzrost włókien kolagenowych błony śluzowej. 

Elektroterapia – w tym przypadku mamy do wyboru kilka różnych metod z udziałem prądu. TENS, to metoda, która pobudza mięśnie do skurczu i pozwala na uruchomienie mechanizmów świadomej kontroli ruchu mięśni, poprawia ukrwienie i wzmacnia mięśnie krocza, działa przeciwbólowo w okolicach miednicy. Prądy Nemeca, inaczej prądy interferencyjne, mają zbliżone działanie do metody TENS i stanowią dla niej alternatywę rehabilitacyjną. 

Masaż medyczny – ma na celu normalizację napięcia aparatu więzadłowego w okolicy pęcherza moczowego, przywrócenie prawidłowego przepływu krwi w okolicy pęcherza i poprawę funkcji zwieraczy pęcherza moczowego. 

Terapia behawioralna – to nauka oddawania moczu „na godzinę”, a nie według potrzeb. Dzienny plan oddawania moczu ma stopniowo wydłużać czas między mikcjami. Metoda ta jest niezwykle chwalona przez pacjentów ze względu na jej prostotę i skuteczność. 

Kinesiotaping – inaczej plastrowanie, mięśnia prostego brzucha może znacząco złagodzić objawy nietrzymania moczu i wspomóc naukę odpowiedniego napinania/kontrolowania mięśni.

Wysiłkowe nietrzymanie moczu – ćwiczenia

• ćwiczenia czynne, 
• czynne z oporem mięśni przywodzicieli i pośladkowych,
• ćwiczenia z ciężarkami,
• ćwiczenia oddechowe torem brzusznym,
• ćwiczenia w wodzie,
• ćwiczenia ogólnousprawniające,
• ćwiczenia rekreacyjne, 
• ćwiczenia imitujące naturalne reakcje organizmu – kichanie, śmiech, kaszel – podczas których dochodzi do popuszczania moczu. Celem tych ćwiczeń jest wyrobienie prawidłowych reakcji kontrolnych i prawidłowego zwarcia mięśni.

Opracowanie Rehabilitacja w wysiłkowym nietrzymaniu moczu (WNTM), zawiera specjalistyczne porady i przykładowy zakres ćwiczeń, które są rekomendowane przez fizjoterapeutów i lekarzy. Dzięki tej pozycji można jeszcze lepiej zrozumieć złożoność dolegliwości oraz urozmaicić codzienne zajęcia zwalczające Wysiłkowe nietrzymanie moczu. Może być wykorzystana jako dodatek terapeutyczny dla pacjentów lub stanowić podporę harmonogramu specjalisty-rehabilitanta. Poniżej przedstawiono przykładową kartę ćwiczeń.

Karty zostały przygotowane w sposób jasny i przejrzysty, a dodatkowo zilustrowanie ćwiczeń ułatwia ich prawidłowe wykonanie. 

Podczas rehabilitacji należy pamiętać o regularnych ćwiczeniach, gdyż to konsekwencja działania przyczyni się do szybkich i skutecznych efektów. Dodatkowym, korzystnie wpływającym na rehabilitację aspektem, jest wybór fizjoterapeuty, który ma doświadczenie w pracy z pacjentami z wysiłkowym nietrzymaniem moczu. Dzięki temu wie, jak zmotywować i ukierunkować pacjenta, który na pewnym etapie rehabilitacji może odczuwać zniechęcenie lub zniecierpliwienie wynikające z oczekiwania na upragnione efekty i powrót do normalnego funkcjonowania. Oprócz tego przedstawi instruktaż zmian nawykowych codziennych czynności, które powinny obejmować osoby cierpiące na Wysiłkowe nietrzymanie moczu. 

Należy do nich:

• nauka podnoszenia czy dźwigania przedmiotów – uwzględniając podnoszenie przedmiotów ze ugiętych nóg. 
• nauka prawidłowych nawyków toaletowych – czyli wyeliminowanie usilnego parcia podczas trudności w wypróżnianiu się, przyjmowanie odpowiedniej pozycji przy mikcji i defekacji. 
• nauka “kontrolowanego” kaszlu i kichania, która pozwoli uniknąć popuszczania moczu. 

Bibliografia:

1. Rehabilitacja w wysiłkowym nietrzymaniu moczu (WNTM), Wydawnictwo Forum Media.

2. Metody fizjoterapeutyczne w leczeniu nietrzymania moczu, Adrianna Maria Borowicz, Katarzyna Wieczorowska-Tobis.
3. Fizjoterapia w nietrzymaniu moczu - techniki i metodyka ćwiczeń, Ewa Strupińska, artykuł ukazał się w Przeglądzie Urologicznym 2007/6 (46).
4. Fizjoterapia w wysiłkowym nietrzymaniu moczu u kobiet Część I. Aktualne rekomendacje dotyczące ćwiczeń według Kegla, Fizjoterapia 2011, 19, 3, 41- 49.
5. Nietrzymanie moczu – zadanie dla fizjoterapeuty. Część II, Iwona Klisowska, Anna Dąbek, Iwona Zborowska, Bartosz Kapkowski, Martyna Kowalik.
6. Skuteczność fizjoterapii w leczeniu nietrzymania moczu w świetle badań empirycznych, Acta Salutem Scientiae” nr 2/2021, s. 55-70.
7. Ćwiczenia mięśni dna miednicy najlepszym sposobem prewencji w wysiłkowym nietrzymaniu moczu u kobiet uprawiających wyczynowo sport, Fizjoterapia 2013, 21, 2, 57-63.
8. Wpływ fizjoterapii na jakość życia powiązaną ze zdrowiem u mężczyzn z nietrzymaniem moczu po zabiegu prostatektomii radykalnej, Dorota Szczygielska, Andrzej Knapik, Teresa Pop, Edward Saulicz.

Dzięki temu pacjent otrzyma najlepszą pomoc i wsparcie emocjonalne, które jest podstawą upragnionych efektów rehabilitacji.