Na czym polega Zesztywniające Zapalenie Stawów Kręgosłupa?

Zesztywniające Zapalenie Stawów Kręgosłupa (inaczej ZZSK lub choroba Bechterewa) to przewlekłe zapalenie stawów kręgosłupa, które obejmuje odcinek lędźwiowy, piersiowy i krzyżowo-biodrowy. Choroba rozwija się powoli, a jej nasilenie jest zróżnicowane – od lżejszych postaci do bardzo ciężkich. Wraz z postępem ZZSK degradacji ulegają stawy kolanowe, barkowe oraz ścięgna. W przypadku silnego zaawansowania choroby dochodzi do odkładania się soli wapnia, w efekcie czego w miejscach połączeń kręgowych dochodzi do zespoleń kostnych, co ogranicza ruchomość kręgosłupa. W ostateczności chory nie jest w stanie się wyprostować, a jego sylwetka pochyla się do przodu (następuje tzw. sylwetka narciarza), powodując ciężką niesprawność. 

Choroba Bechterewa – objawy 

Choroba Bechterewa może dawać zróżnicowane objawy, które są zależne od nasilenia choroby, a także płci pacjenta. Zauważono, że u kobiet mogą występować anomalie wzorca chorobowego, dlatego w ich przypadku choroba może zostać rozpoznana z opóźnieniem. Określa się jednak, że do najczęstszych objawów Zesztywniającego Zapalenia Stawów Kręgosłupa zalicza się:

• tępy ból w okolicy odcinka krzyżowo-biodrowego, promieniujący do kończyn dolnych i pachwin – może on ustępować i nasilać się naprzemiennie w okresie kilku tygodni lub miesięcy. Szczególne nasilenie dolegliwości bólowych chory może odczuwać w czasie snu i w czasie spoczynku, które ustępują pod wpływem aktywności fizycznej, 
• ból pleców, połączony z poczuciem sztywnienia, trudność w odchylaniu czy przekręcaniu głowy,
• trudność podczas nabierania powietrza oraz ból podczas kichania. Chory ma poczucie, że jego rozszerzalność klatki piersiowej zmniejszyła się, dlatego oddycha torem przeponowym, 
• sztywnienie ciała w obrębie stawów,
• podwyższona temperatura ciała świadcząca o ciągłym stanie zapalanym organizmu,
• brak apetytu,
• przewlekłe zmęczenie.

Przy zaawansowanym i ciężkim przypadku choroby możemy u chorego zauważyć tzw. Zespół Końskiego Ogona, czyli mrowienie, osłabienie czucia i niedowład kończyn oraz niekontrolowane oddawanie moczu. Wynika to z faktu uszkodzeń nerwów wychodzących z rdzenia kręgowego. Oprócz tego w poszczególnych fazach chorobowych można zaobserwować obrzęk i ograniczenie ruchomości stawów skokowych, żuchwowych, rąk, stóp oraz miejsc połączeń żeber z kręgosłupem i mostkiem. Dodatkowo można zaobserwować zwężenie kanału rdzeniowego, które występuje w wyniku przerostu kostnego więzadeł kręgosłupa oraz stawów kręgowych.

Osoby cierpiące na Zesztywniające Zapalenie Stawów Kręgosłupa są niezwykle podatne na urazy, a drobne upadki czy uderzenia mogą skutkować poważnymi następstwami np. złamaniem kręgów lub rozwojem osteoporozy. 

Choroba Bechterewa – kolejna odsłona 

Ta choroba nie tylko należy do powoli rozwijających się, lecz także podstępnych. Potrafi zaatakować inne narządy ciała, przez co początkowa diagnoza lekarska może okazać się błędna. Atakom choroby podlegają:

• oczy – chory skarży się na silny ból gałek ocznych, nadwrażliwość na światło oraz zaburzenia widzenia. U kobiet może być to jeden z pierwszych objawów ZZSK, dlatego niezbędna jest szybka konsultacja okulistyczna i dalsza diagnoza. W przeciwnym razie może nastąpić utrata wzroku. 
• przewód pokarmowy – może wystąpić choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy oraz owrzodzenie błony śluzowej jelit. 
• płuca – u palących pacjentów cierpiących na Zesztywniające Zapalenie Stawów Kręgosłupa może dochodzić do ciężkich zakażeń dróg oddechowych, a nawet zwłóknienia płuc.  
• układ krążenia – u pacjentów chorych na Zesztywniające Zapalenie Stawów Kręgosłupa zauważa się szybszy rozwój miażdżycy i wystąpienie choroby wieńcowej, za które odpowiedzialne są ciągłe procesy zapalne w organizmie. 
• nerki – działanie i funkcjonowanie nerek może zostać zaburzone z powodu rozwoju choroby, oraz z powodu zastosowanego leczenia farmakologicznego. 

Choroba Bechterewa – fizjoterapia

Oprócz stosowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), które zmniejszają sztywność kręgosłupa, hamują postęp choroby i minimalizują dolegliwości bólowe, kluczowa w leczeniu choroby Bechterewa jest fizjoterapia. Terapeuta może stopniować trudność i poziom zaawansowania ćwiczeń do indywidualnych potrzeb pacjenta. Zazwyczaj wdrażane są:

• ćwiczenia oddechowe – ponieważ u osób chorych na Zesztywniające Zapalenie Stawów Kręgosłupa wentylacja płuc jest upośledzona, zaleca się regularne ćwiczenia ułatwiające oddychanie. Pierwszym etapem jest nauka oddychania torem dolnożebrowym i samokontroli oddechów. Następnie należy przejść do ćwiczeń usprawniających ruchomość obręczy barkowej oraz wzmacniających mięśni ściągających łopatki. 
• masaż – delikatny masaż powinien obejmować nadmiernie napięte mięśnie przykręgosłupowe oraz zaatakowane miejsca „napięcia”.  
• ćwiczenia w wodzie – mimo że najlepsze efekty fizjoterapeutyczne widoczne są na samym początku rozwoju choroby, gdy zmiany patologiczne nie są jeszcze utrwalone, ćwiczenia w wodzie sprawdzą się przy każdym stadium zaawansowania choroby. Osobo chora powinna pływać w temperaturze do 28 st. C – najlepiej stylem grzbietowym. W wodzie cała postura ciała jest odciążona, zmniejsza się napięcie mięśni i ucisk stawów podczas wykonywanych ruchów.
• ultradźwięki – pod wpływem fal dźwiękowych znacząco zmniejszają się dolegliwości bólowe. Pozytywny wpływ niniejszej techniki zauważalny jest szczególnie w pierwszych etapach choroby na okolice stawów krzyżowo-biodrowych.
• ciepłolecznictwo – korzystanie z różnych postaci sauny, gorących kąpieli, naświetlań oraz okładów może wpływać rozluźniająco na mięśnie i stawy. 
• krioterapia – czyli leczenie zimnem może łagodzić stany zapalne i dolegliwości bólowe. 
• ćwiczenia rozciągające – sprzyjają utrzymaniu prawidłowej postawy ciała oraz zwiększają elastyczność kręgosłupa i stawów. 
• elektroterapia – pomaga rozluźnić układ mięśniowy.  

Przeciwwskazaniem są wszelkie zajęcia ruchowe o charakterze sportowo-rekreacyjnym, które wiążą się ze wstrząsami ciała lub pogłębieniem nieprawidłowej postawy pacjenta (wiosłowanie, kajakarstwo). Program odpowiednich i konkretnych zajęć fizjoterapeutycznych określi wykwalifikowany rehabilitant, szacując stan pacjenta, rozwój choroby oraz dodatkowo rozważy wszelkie przeciwwskazania do poszczególnych metod terapeutycznych. 

Niemniej jako element fizjoterapii uważa się zapobieganie deformacjom kręgosłupa w warunkach domowych, czyli ściślej mówiąc, minimalizowanie czynników degradujących, które są w gestii pacjenta. Należą do nich:

• prawidłowa postawa podczas snu, której sprzyja twarde podłoże tj. materac oraz poduszka. 
• w przypadku pracy siedzącej konieczne jest robienie częstszych przerw na ćwiczenia rozciągające i oddechowe oraz korzystanie z poduszki umiejscowionej pod odcinkiem lędźwiowym. 
• stosowanie wygodnego obuwia. W przypadku kobiet obcas nie powinien być zbyt wysoki, gdyż wówczas pozycja ciała może być obciążająca dla odcinka krzyżowo-biodrowego i pogłębiać nieprawidłową pozycję ciała. 

Tak, jak wspominaliśmy na początku artykułu, Zesztywniające Zapalenie Stawów Kręgosłupa dotyka również pacjentów pediatrycznych. Urazu kręgosłupa u dzieci w wyniku postępu choroby są niezwykle niebezpieczne, gdyż mogą całkowicie zahamować rozwój dziecka. Niezbędna jest stała opieka lekarska z zakresu różnych dziedzin medycznych, dostosowana do indywidualnych potrzeb pacjenta i przebiegu jego choroby. 

Obecnie Zesztywniające Zapalenie Stawów Kręgosłupa jest chorobą nieuleczalną (chociaż istniały przypadki samoistnego ustąpienia choroby), której rozwój skutecznie ogranicza leczenie farmakologiczne i fizjoterapia. Kluczową rolę w postępie choroby odgrywa pierwsze 10 lat, podczas których intensywne leczenie może zahamować degradację kręgosłupa i stawów, dzięki czemu nastąpi nieznaczne upośledzenie ruchomości pacjenta. 

Bibliografia:

1. https://www.praktycznafizjoterapia.pl/artykul/postepowanie-rehabilitacyjne-w-zesztywniajacym-zapaleniu-stawow-kregoslupa.
2. Rekomendacje w postępowaniu diagnostycznym i terapeutycznym u chorych na zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa. Opracowane przez Zespół Konsultanta Krajowego z dziedziny Reumatologii, P. Wiland, A. Filipowicz-Sosnowska, P. Głuszko, E. Kucharz, W. Maśliński, W. Samborski, J. Szechiński, W. Tłustochowicz, M. Brzosko.
3. Postępowanie Rehabilitacyjne W Zesztywniającym Zapaleniu Stawów Kręgosłupa, Dr Tomasz Ridan, Dr Arkadiusz Berwecki.
4. Współczesne Poglądy Na Etiopatogenezę Zesztywniającego Zapalenia Stawów Kręgosłupa, Hanna Rauhut-Wawrzyniak, Jan K. Łącki.
5. Najnowsze poglądy na temat leczenia zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa, Anna Rychlewska-Hańczewska, Mariusz J. Puszczewicz, Aleksandra Kołczewska.