Terapia logopedyczna dziecka ze spektrum autyzmu

Z publikacji dowiesz się:

• Jakie zmiany strukturalne oraz funkcjonalne zaobserwowano w mózgu pacjentów z ASD?
•  Jakich informacji na temat zaburzenia dostarczają nam metody neuroobrazowe?
• Czym charakteryzuje się diagnostyka dziewcząt w spektrum?
• Jakie są najczęstsze różnice w objawach prezentowanie przez dziewczęta?
• Czego możemy dowiedzieć się na podstawie opisanych w minibooku przypadków?
• Na jakie elementy zwracać szczególną uwagę podczas budowania sytuacji komunikacyjnych z dziećmi z ASD?
• Jaka jest specyfika funkcjonowania poznawczego a postrzegania kontekstu komunikacyjnego przez pacjentów w spektrum?
• Jakie podejście może okazać się pomocne w planowaniu sytuacji komunikacyjnych?
• Czym jest czteropoziomowa hierarchia bodźców poprzedzających według Marka Cartera i Grega D. Hotchklsa?
• Jakie najczęstsze typy zaburzeń karmienia i jedzenia wyróżniamy i jakie są ich przyczyny?
• Jakie są kryteria obserwacji sensomotoryki, komunikacji, jedzenia, picia i zabawy wg. R. Castillo Moralesa?
• Czym charakteryzuje się autorski program – jedzenie zmysłami - CIBUS SANUS?
• W jaki sposób zaplanować terapię logopedyczną dziecka ze spektrum autyzmu?
• Jakie konkretne ćwiczenia zalecamy?

Dzięki elektronicznemu formatowi, zawarte w tym minibooku materiały można bez problemu przenosić i wyświetlać na ekranach różnej wielkości. 

Spis treści

MÓZG DZIECKA Z AUTYZMEM. 5

Wprowadzenie. 5

Metody obrazowania mózgu. 6

Nietypowy rozwój mózgu w ASD. 6

Neuroobrazowanie a diagnoza i terapia autyzmu. 8

Podsumowanie. 9

SPECYFIKA DIAGNOSTYKI DZIEWCZĄT ZE SPEKTRUM AUTYZMU – OPIS PRZYPADKÓW. 11

Epidemiologia. 11

Przypadek 1. 12

Przypadek 2. 14

Podsumowanie. 16

BUDOWANIE SYTUACJI KOMUNIKACYJNYCH W TERAPII DZIECI Z ASD. 17

Wprowadzenie. 17

Sytuacja komunikacyjna, kontekst i kompetencje komunikacyjne. 17

Specyfika funkcjonowania poznawczego a postrzeganie kontekstu komunikacyjnego przez dzieci z ASD. 18

Spontaniczne czy zorganizowane sytuacje komunikacyjne. 19

Planowanie sytuacji komunikacyjnych. 19

O spontaniczności w komunikacji i podpowiadaniu. 20

Podsumowanie. 20

ZABURZENIA KARMIENIA I JEDZENIA W ASD – TERAPIA W TRIADZIE. 22

Typy zaburzeń karmienia i jedzenia. 23

Przyczyny zaburzeń karmienia i jedzenia. 24

Strategia terapeutyczna według koncepcji Castillo Moralesa® . 26

JEDZENIE ZMYSŁAMI – AUTORSKI PROGRAM CIBUS SANUS. 28

Na czym polega program Cibus Sanus? 28

Jedzenie zmysłami według Cibus Sanus. 28

Elementy muzykoterapii w programie Cibus Sanus. 29

Modelowanie w Cibus Sanus. 30

Działanie. 30

TERAPIA LOGOPEDYCZNA DZIECKA ZE SPEKTRUM AUTYZMU. 31

Organizowanie podróży. 31

Wyruszamy w drogę? 31

Biwak, by przyjrzeć się efektom i celom. 32

Pytania i wątpliwości na szlaku. 32

Ciągłe poszukiwanie najlepszej drogi. 32

Być spójnym z dążeniami rodziców i innych terapeutów. 32

Cele, plany, elastyczne nastawienie. 33

Propozycje ćwiczeń wspomagających proces terapii logopedycznej dziecka z ASD. 33

Pozycja ciała dziecka w czasie ćwiczeń. 36

Pozycja ciała dziecka w czasie oddechu. 36

Miła wycieczka czy trudna ekspedycja? 37

Neuroobrazowanie a diagnoza i terapia autyzmu

Jednym z głównych ograniczeń w diagnozowaniu ASD jest to, że obecne kliniczne metody diagnostyczne pozwalają na rozpoznanie zaburzenia średnio ok. 4,5 r.ż. dziecka. Ponieważ wczesna diagnoza jest niezwykle istotna w kontekście planowanej terapii, istnieje potrzeba opracowania mózgowych wskaźników autyzmu. Takie próby są już wdrażane na podstawie wyników badań fMRI i DTI. Oczywiście, nie jest to prosta identyfikacja zmian w mózgu dziecka, lecz złożona analiza, przeprowadzana z wykorzystaniem technik tzw. maszynowego uczenia się, które pozwala na określenie prawdopodobieństwa wystąpienia autyzmu u danego dziecka. Badania te, wykorzystujące różne zadania i procedury badawcze, donoszą nawet o 93-procentowej dokładności w stawianych diagnozach.

Oprócz wspomnianej wyżej wartości predykcyjnej neuroobrazowanie pozwala także na ocenę skuteczności stosowanych terapii ASD. Wykazano np., że zastosowanie farmakologii, tj. selektywnego inhibitora wychwytu zwrotnego serotoniny12, prowadziło do zmniejszenia natężenia stereotypii, czemu towarzyszył wzrost aktywności kory przedczołowej, w porównaniu do okresu bez stosowania leków u osób badanych z ASD (Dichter i in. 2010). W innym badaniu uzyskano wzrost aktywności zakrętu wrzecionowatego, odpowiedzialnego za rozpoznawanie twarzy, po wdrożeniu ćwiczeń komputerowych w zakresie identyfikacji emocji z twarzy (Voos i in. 2013). Te obiecujące wyniki wskazują, że mózg dziecka z autyzmem podlega takim samym mechanizmom plastyczności neuronalnej co mózg dziecka zdrowego.

Cele, plany, elastyczne nastawienie

Kiedy mamy już ułożone relacje z dzieckiem i chcemy realizować cele logopedyczne, należy pamiętać, że cel mamy my, a nie dziecko. Określanie celu w ramach czasowych nie tylko służy planowaniu „biwaku”, lecz również pomaga analizować obszary, w których dziecko osiąga sukcesy. Biorąc pod uwagę powyższe, w terapii logopedycznej dziecka z autyzmem nie planujemy 30 min na ćwiczenie nazw, lecz dążymy do ćwiczenia wszystkich kluczowych umiejętności równocześnie.

Umiejętności te wskazują nam rzetelna diagnoza dziecka oraz wiedza o jego preferencjach. Zakładamy w czasie spotkania pracę według metody wyodrębnionych prób, równocześnie pozostając elastycznym, gdy dziecko niespodziewanie wymyśli nowe zastosowanie np. słomki bądź będzie chciało zadać pytanie niezwiązane z tematem zabawy. Niezależnie, od czego logopeda chce zacząć swoją podroż z dzieckiem i jego rodziną, czy preferuje podejście holistyczne, czy woli skupić się na konkretnych umiejętnościach, warto, by wziął pod uwagę trzy kroki:

1| dziecko zaakceptuje logopedę jako przewodnika wycieczki, akceptuje jego obecność i propozycje dróg oraz ekwipunek (materiały, czynności na nich),

2| będzie brało udział w wyprawie (zabawie lub ćwiczeniach) z użyciem zaplanowanego materiału,

3| będzie umiało wykorzystać umiejętności na podobnym materiale, w innej zabawie, z inną osobą i w innym miejscu.