Zespół górnego otworu klatki piersiowej – ćwiczenia i rehabilitacja

Zespół górnego otworu klatki piersiowej (TOS-thoracic outlet syndrome) to określenie zespołu objawów występujących w obrębie kończyn górnych, wynikających z ucisku na nerwy oraz naczynia krwionośne w okolicy górnego otworu klatki piersiowej. Jak wygląda rehabilitacja i profil leczenia?

Zespół uciskowy górnego otworu klatki piersiowej

Występujące w obrębie kończyn górnych objawy neurologiczne w opisywanym zespole są najczęściej wywołane uciskiem na splot ramienny – dotyczy to ok. 95% pacjentów. Natomiast objawy naczyniowe występują znacznie rzadziej i są następstwem ucisku na tętnicę podobojczykową i pachową oraz żyłę podobojczykową. Wspomniany ucisk ma miejsce w strefie ich przebiegu przez otwór piersiowy, a konkretnie pomiędzy odcinkiem szyjnym kręgosłupa a pachą.

Do zespołu uciskowego górnego otworu klatki piersiowej dochodzi w następstwie konkretnych uwarunkowań anatomicznych – zarówno anomalii wrodzonych, jak i tych powstałych na skutek urazów. Inną przyczyną są zaburzenia postawy.

Niestety należy odnotować, że zespół górnego otworu klatki piersiowej często jest niezdiagnozowaną przyczyną licznych dolegliwości bólowych – pacjent sądzi, że jego dolegliwości są efektem przemęczenia czy przeciążenia, jednak brak reakcji z jego strony i opóźnienie wizyty u lekarza wiąże się z nasileniem dolegliwości. Jakie objawy powinny być niepokojącym sygnałem?

Sprawdź również: Na czym polega USG narządu ruchu?

Zespół górnego otworu klatki piersiowej – objawy

Dolegliwości często zaczynają pojawiać się po 30 roku życia (w niektórych przypadkach mogą znacznie wcześniej), a wśród nich możemy spotkać:

  • ból w okolicy kończyny górnej tj. przedramienia, ramienia, barków, palców, 
  • ból głowy,
  • ból promieniujący w okolicy szyi i klatki piersiowej,
  • zaburzenia czucia, mrowienie ręki lub uczucie jej osłabienia,
  • obrzęki i zasinienia ręki, które prowadzą do utrudnienia korzystania z jej funkcji. 

Natomiast jeśli wystąpi lub dodatkowo wystąpi ucisk na struktury tętnicze, może dojść do niedokrwienia lub zatorowości obwodowej. 

Co jest możliwą przyczyną występowania powyższych objawów? 

Zespół górnego otworu klatki piersiowej – przyczyny

Wśród licznych czynników sprzyjających pojawieniu się zespołu górnego otworu klatki piersiowej zaliczamy:

  • anomalie anatomiczne oraz wady wrodzone, 
  • niewłaściwą postawę ciała – wynikającą z trybu życia i formy pracy,
  • urazy,
  • stres, 
  • pourazowe kostnienie,
  • zakrzepy żyły podobojczykowej,
  • zespół mięśnia pochyłego,
  • uszkodzenia obojczyka,
  • obecność żebra szyjnego,
  • zwapniałe węzły szyjne,
  • ucisk mięśnia piersiowego mniejszego.

Sprawdź również: Na czym polega rehabilitacja oddechowa?

Zespół górnego otworu klatki piersiowej – diagnostyka i rehabilitacja

Wystąpienie któregokolwiek z podanych objawów, a także zidentyfikowanie współistniejących czynników sprzyjających rozwinięciu się zespołu górnego otworu klatki piersiowej, takich jak chociażby niewłaściwa postawa wynikająca z charakteru pracy, wystąpienie urazu, czy przeforsowanie górnych kończyn w wyniku zbyt intensywnych treningów siłowych jest podstawą do wizyty u lekarza w celu dalszej diagnostyki. Stwierdzenie zespół górnego otworu klatki piersiowej jest możliwe na podstawie wywiadu, testów reakcji na poszczególne ruchy kończyn górnych (test Adsona i test Roosa), oraz na podstawie badań inwazyjnych i nieinwazyjnych jak chociażby RTG i USG.

U zdiagnozowanych pacjentów należy podjąć leczenia zachowawcze w postaci rehabilitacji. W przypadku braku reakcji na rehabilitację lub w przypadku zagrożenia zamknięcia światła tętnicy w wyniku ucisku, konieczne jest leczenie operacyjne, polegające, chociażby na usunięciu I żebra.

Zespół górnego otworu klatki piersiowej – ćwiczenia

Fizjoterapia w przypadku opisywanego schorzenia obejmuje przede wszystkim wzmacnianie obręczy barkowej, ćwiczenia mięśni przywodzących łopatkę i prostowników szyi, rozciąganie mięśni pochyłych i piersiowych, oraz ćwiczenia oddychania przeponą. Ćwiczenia mają na celu poprawić także posturę pacjenta.

Rehabilitacja w zespole górnego otworu klatki piersiowej. Pakiet ćwiczeń nr 1 to praktyczny e-book, w którym można znaleźć propozycję 50 ćwiczeń z ich dokładnym instruktażem tj. celem, sposobem wykonania, intensywnością i oczekiwanymi efektami. Całość zawiera liczne grafiki wraz ze wskazówkami, dzięki czemu każde ćwiczenie może zostać prawidłowo wykonane. Niniejsza publikacja będzie ewidentną podporą planu rehabilitacyjnego specjalistów jak i może służyć jako forma urozmaicenia ćwiczeń w środowisku domowym pacjenta.

Obok ćwiczeń równie istotna jest zmiana pewnych nawyków pacjenta. Warto wspomnieć o kilku:

  • unikać garbienia się, a nawet nadmiernego pochylania tułowia –  zarówno w pozycji siedzącej, jak i stojącej,
  • przy pracy w pozycji siedzącej konieczne jest zapewnienie podparcia przedramion,
  • zminimalizować wykonywanie czynności, w których konieczne jest uniesienie górnych kończyn powyżej linii barków,
  • należy spać na boku, którego nie dotyczą dolegliwości, głowa powinna być podparta poduszką o odpowiedniej wysokości, a nie zgiętą ręką,
  • unikać noszenia plecaków i toreb na pasku opartych na chorym ramieniu.

Objawy zespołu górnego otworu klatki piersiowej w wyniku fizjoterapii powinny ustać. Poprawa i zmniejszenie dolegliwości powinno mieć miejsce już po upływie około 6 do 8 tygodni. Jeśli jednak efekty nie są widoczne, zaleca się ponowną konsultację lekarską i operację.  

Aby opracować docelowy i jak najlepszy model rehabilitacji, warto skorzystać z pomocy doświadczonego fizjoterapeuty lub ośrodka rehabilitacyjnego. Mimo ogólnie przyjętych norm zachowawczych i zaleceń względem poszczególnych objawów i dolegliwości doświadczony fizjoterapeuta w przypadku pacjenta z licznymi chorobami współistniejącymi musi wykazać się szczególną wiedzą i rozeznaniem. W przeciwnym razie może zalecić ćwiczenia, które będą korzystnie wpływać na zespół górnego otworu klatki piersiowej, ale będą obciążać inne układy i miejsca organizmu w wyniku dodatkowych chorób i schorzeń.

Niezbędny jest zatem dokładny wywiad z pacjentem i obserwowanie w początkowych etapach rehabilitacji jego reakcji na proponowany plan fizjoterapii.

Zespół górnego otworu klatki piersiowej – operacja

Wskazaniem do operacji zespołu górnego otworu klatki piersiowej jest stwierdzenie zmian naczyniowych, brak poprawy stanu pacjenta w odpowiedzi na rehabilitację, oraz wystąpienie znaczących ubytków neurologicznych. Rodzaj operacji zależy od przyczyny wystąpienia zespołu. Najczęściej polega na resekcji lub usunięciu pierwszego żebra, lub przecięciu mięśnia pochyłego przedniego. Konieczne może być wykonanie dodatkowego zabiegu naczyniowego w przypadku niedrożności któregoś z naczyń.

Bibliografia: 

  1. Rehabilitacja w zespole górnego otworu klatki piersiowej, Wydawnictwo Forum Media. 
  2. Zespół uciskowy górnego otworu klatki piersiowej | Choroby układu krążenia - mp.pl
  3. Leczenie naczyniowego zespołu uciskowego górnego otworu klatki piersiowej, Artur Pupka, Piotr Barć, Grzegorz Kałuża, Tomasz Dawiskiba, Sylwia Zacharska, Piotr Szyber.
  4. Funkcjonalny zespół górnego otworu klatki piersiowej, Piotr Godek, Wojciech Ruciński, Grażyna Brzuszkiewicz-Kuźmicka.
  5. Występowanie zespołu uciskowego górnego otworu klatki piersiowej (TOS) w populacji w wieku 19–26 lat, Tomasz Urbanek, Damian Ziaja, Anna Kwiecień, Michał Wasiak, Krzysztof Ziaja.
  6. TOS - zespół górnego otwóru klatki piersiowej - ACUS MED Blog.
  7. Rehabilitacja górnego otworu klatki piersiowej- na co warto zwrócić uwagę? Fizjomind
  8. Zespół górnego otworu klatki piersiowej (dysbalans mięśniowy), dr Elżbieta Mirek, dr Magdalena Filip.
  9. Zespół górnego otworu klatki piersiowej, Przemysław Lubiatowski.