Astma to dolegliwość utrudniająca codzienne funkcjonowanie. Prowadzi do epizodów duszności, świszczącego oddechu, kaszlu i uczucia ucisku w klatce piersiowej, a w przypadku braku odpowiedniego leczenia może skończyć się nawet śmiercią. Rehabilitacja w astmie oskrzelowej nie jest łatwa, jednak przynosi zaskakujące efekty. Jak ją poprowadzić?
Astma oskrzelowa to przewlekła choroba układu oddechowego, która charakteryzuje się zapaleniem dróg oddechowych i ich nadreaktywnością. Jej główne objawy to:
Próbując znaleźć przyczyny wystąpienia dolegliwości, powinniśmy przede wszystkim wziąć pod uwagę czynniki genetyczne. W przypadku dzieci, których rodzice mają astmę, niestety istnieje większe ryzyko rozwoju tej choroby. Chociaż konkretny gen odpowiadający za nią nie został jeszcze zidentyfikowany, wiadomo, że dziedziczenie odgrywa istotną rolę.
Niemniej ważne są czynniki środowiskowe. Nie od dziś wiadomo, że ekspozycja na pewne substancje może zwiększać ryzyko rozwoju astmy. Należą do nich zanieczyszczenia powietrza (dym tytoniowy, pyły, spaliny samochodowe) czy zanieczyszczenia wewnętrzne (pleśnie, kurz, chemikalia). Niezależnie od tego, czy objawy pojawiły się nagle, czy też utrzymują się od dzieciństwa, warto również wykluczyć lub potwierdzić alergie na „sierść” (warto podkreślić, że w przypadku zwierząt sierść jest tylko nośnikiem alergenów), pyłki roślin i roztocza.
Nie zapominajmy też, że niektórzy pacjenci doświadczają nasilenia duszności oraz kaszlu w wyniku silnych emocji lub niepokoju. Chociaż stres sam w sobie nie jest przyczyną astmy, często prowokuje objawy u osób już chorujących.
Rehabilitacja w astmie oskrzelowej jest integralną częścią leczenia. Jej celem jest poprawa kontroli objawów, zwiększenie sprawności oddechowej, redukcja częstości i nasilenia ataków astmy oraz zwiększenie jakości życia osób z tą chorobą. W trakcie procesu wprowadza się:
Kinezyterapia oddechowa, znana również jako fizjoterapia oddechowa, jest ważnym elementem rehabilitacji w astmie oskrzelowej. Polega ona na wykorzystaniu specjalnych technik mających na celu poprawę funkcji oddechowej, redukcję objawów astmy i zwiększenie komfortu życia. Specjaliści zalecają przede wszystkim:
Chociaż astma oskrzelowa nie jest bezpośrednio związana z nadmierną produkcją wydzieliny, niektórzy pacjenci doświadczają jej zalegania, co niejednokrotnie pogarsza objawy. Niestety, zwykły kaszel nie pomaga w jej odkrztuszeniu, szczególnie jeśli mówimy o głębokich częściach dróg oddechowych. Ulgę przynoszą natomiast ćwiczenia oddechowe wykonywane seriami pod okiem specjalisty.
Jedną z technik jest odkrztuszanie głębokie polegające na wykonywaniu głębokich wdechów, by następnie gwałtownie „wypchnąć” powietrze z płuc. Podczas tak nagłego wydechu przez usta pacjent stara się wytworzyć siłę, która pomoże w odkrztuszaniu zalegającej wydzieliny. Każdy krok należy powtórzyć kilkukrotnie w przedstawionej kolejności, aż do czasu, gdy poczujemy ulgę.
Podobny mechanizm wykorzystuje równie skuteczne ćwiczenie Huffa—Cuffa. W trakcie treningu musimy wykonać jak najgłębszy wdech, a następnie zatrzymać powietrze na samej górze. Po kilku sekundach przeprowadzamy serię krótkich, energicznych wydechów, brzmiących jak „ha” lub „huff”.
Innych wykorzystywanym rozwiązaniem jest technika PEP (Positive Expiratory Pressure), angażująca oscylacyjny flutter lub dudnik. Podczas wydechu przez jedno z tych urządzeń wytwarza się dodatnie ciśnienie w drogach oddechowych, co pomaga w otwarciu oskrzeli i usunięciu zalegającej wydzieliny.
Więcej na temat samej rehabilitacji oddechowej i jej zastosowaniu lub łączeniu z innymi terapiami pisaliśmy we wcześniejszym artykule: Na czym polega rehabilitacja oddechowa?
Niektóre z metod rehabilitacyjnych przy astmie oskrzelowej łączone są z muzykoterapią. Muzyka nie tylko wycisza pacjentów, lecz także jej rytmiczne dźwięki i melodie pomagają w dostosowaniu prawidłowego rytmu oddechowego i nauce oddychania.
Perkusja klatki piersiowej znajduje zastosowanie w leczeniu różnych chorób układu oddechowego, w tym astmy oskrzelowej. Ta technika polega na delikatnym opukiwaniu pleców w celu stymulacji dróg oddechowych i ułatwienia usuwania zalegającej wydzieliny.
Skuteczność tej metody zależna jest od stanu pacjenta. Zdarza się, że chory od razu odczuwa ulgę, jednak należy pamiętać, że nie mając odpowiedniej wiedzy, oklepując za mocno lub w niewłaściwym miejscu, łatwiej jest zaszkodzić niż pomóc.
Rehabilitacja przy astmie, powinna być przeprowadzana pod okiem doświadczonego specjalisty. Często pacjent z astmą może borykać się z chorobami współistniejącymi. Po udarach, w czasie choroby nowotworowej czy osteoporozie niewskazane będą oklepywania, czy inne formy rehabilitacyjne. Dokładna znajomość historii choroby pacjenta, a także postępowanie przy innych zespołach chorobowych jest kluczowym czynnikiem opracowania indywidualnej terapii, niekiedy poprzedzonej konsultacją z innymi specjalistami.
W przypadku pacjentów z astmą, warto posiłkować się specjalistycznymi opracowaniami, które ułatwią im zrozumienie swojego stanu i zapewnią świadomą edukację. Do ciekawych propozycji należą uzupełniające się ebooki dostępne w naszej księgarni. „Postępowanie rehabilitacyjne w astmie. Pakiet ćwiczeń” i minibook „Postępowanie rehabilitacyjne w astmie”, to holistycznie skompletowany zasób wiedzy i ćwiczeń, które staną się narzędziem dla fizjoterapeuty w kwestii urozmaicenia swoich zajęć, a także ułatwią domowe zalecenia dla pacjenta. Karty ćwiczeń są dokładnie opisane i zilustrowane, a to ułatwi prawidłowe wykonanie każdego z nich w warunkach domowych. Będą także źródłem wiedzy dla rodzin pacjenta, a także studentów kierunków fizjoterapeutycznych.
