Uszkodzenie wielu nerwów niesie za sobą zespół wielu objawów. W terminologii medycznej taki stan określany jest jako polineuropatia. Rehabilitacja jest kluczowym elementem poprawy jakości życia pacjentów, a także niwelującym pogłębianie się dokuczliwych dolegliwości.
Polineuropatia wiąże się z uszkodzeniem nerwów obwodowych. Możemy wyróżnić polineuropatię o charakterze zapalnym, zwyrodnieniowym, lub samoistnym, gdy nie można ustalić dokładnej przyczyny dolegliwości. Warto podkreślić, że choroba zazwyczaj nie ma gwałtownego przebiegu, a rozwija się na przestrzeni lat, dlatego tak ważne jest podjęcie szybkiej interwencji lekarskiej i prawidłowa diagnoza.
Aby uchronić się przed ewentualnym „przegapieniem” dolegliwości, warto zaznajomić się z dokładną przyczyną ich rozwoju.
Oto kilka czynników sprzyjających rozwojowi polineuropatii:
Dodatkowo warto nadmienić, że polineuropatia aż w 40% przypadków występuje u pacjentów onkologicznych w wyniku chemioterapii. Jest to niepożądana reakcja na leczenie, jednak patrząc na korzyści podjętej terapii, pacjenci i lekarze podejmują ryzyko jej wdrożenia.
Jednak rehabilitacja u pacjentów z polineuropatią nowotworową nie zawsze w pełni pokrywa się z tokiem fizjoterapii dla pochodnych typów choroby. Fizjoterapia w onkologii wymaga indywidualnego podejścia do pacjenta i dopasowania jej do etapów leczenia oraz uwzględnienia przeciwwskazań przy danym nowotworze.
Mimo na zróżnicowaną etnologię możemy wyróżnić zbliżone objawy czuciowe i ruchowe w wyniku polineuropatii. Należą do nich:
Fizjoterapia polega na zminimalizowaniu bólu, drętwienia oraz niedowładów i zaburzeń czucia. Liczne działania rehabilitacyjne mają również zapobiegać zanikom mięśni.
Co może wchodzić w skład kompleksowej rehabilitacji?
Planowanie rehabilitacji i ćwiczeń powinna poprzedzać dokładna diagnoza. Na jej podstawie opracowywany jest indywidualny plan leczenia. W momencie poznania przyczyny należy dążyć do jej zwalczenie tj. leczenie choroby podstawowej (np. cukrzycy), przerwanie kontaktu z toksyczną substancją oraz włączenie leków immunosupresyjnych lub immunoglobulin w przypadku podłoża immunologicznego.
Jeśli jednak mówimy o zapaleniach idiopatycznych, leczenie skupia się na objawach i ich zwalczaniu
Metoda NDT-Bobath – nadrzędnym celem NDT-Bobath jest edukacja pacjenta właściwej kontroli motorycznej w różnych warunkach. Do głównych zasad zaliczamy:
Należy dodać, że ta metoda jest w pełni bezpieczna i stosowana również u niemowląt. Nie jest trudna do wprowadzenia w życiu codziennym, a z jej podstawami powinni zaznajomić się też członkowie rodziny pacjenta – zwłaszcza gdy pacjent w wyniku rozwoju choroby nie jest w pełni samodzielny i musi korzystać z pomocy osób trzecich.
PNF (Proprioceptiv Neuromuscular Facilitation) metoda wykorzystuje naturalne, zbliżone są do ruchów wykonywanych na co dzień. Oprócz tego wspiera torowanie ruchów od kierunków proksymalnych do dystalnych w oparciu o bodźcowanie wielozmysłowe. Stymulacja obejmuje również kontrolę wzrokową i słuchową. Metoda ma być prowadzona w atmosferze pozytywnych aspektów, wykorzystując mocne strony pacjenta i wspierać jego motywację do działania. Dzięki niej terapia przynosi najwięcej korzyści, szczególnie podczas długotrwałych zmagań fizjoterapeutycznych. Złożoność ćwiczeń czy ruchów uzależniona jest od stanu pacjenta, jego poziomu bólu i zakresu możliwych działań. W niniejszej metodzie istotne jest, aby w żadnym aspekcie rehabilitacja nie miała konsekwencji bólowych, które zniechęcą pacjenta do działań.
Terapia czucia powierzchownego. W tym przypadku najważniejsze jest dostarczanie nowych i zróżnicowanych bodźców za pomocą wałkowania i masażu piłkami z kolcami lub wałkami igłowymi. Pobudzanie sensoryki i stymulacja czucia wiąże się także z rozpoznawaniem przedmiotów o różnych kształtach i strukturze, które wcześniej umieszcza się np. w misce z ryżem lub grochem.
Terapia czucia głębokiego ma na celu polepszenie orientacji przestrzennej i stabilizację w obrębie własnego ciała. Ćwiczenia charakteryzują się stopniowaniem trudności, przechodząc od pozycji niskich na stabilnym podłożu po bardziej dynamiczne i na niestabilnej podstawie.
Terapia chodu. Reedukacja chodu konieczna jest w przypadku występowania paraliżu kończyn dolnych. Należy zatem wprowadzić ćwiczenia odtwarzające ruch prawidłowy m.in. z udziałem poręczy itp.
Terapia ręki. Głównym celem jest rozwój motoryki małej i doskonalenie precyzyjności ruchów. Nie należy skupiać się wyłącznie na ruchach dłoni, a holistycznie rehabilitować również odcinek obręczy barkowej. W zależności od niedowładu ręki, fizjoterapeuta planuje działania, które normalizują napięcie mięśniowe oraz doskonalą koncentrację i kontrolę wzrokowo-ruchową.
Niekiedy, aby kompleksowo skupić się na fizjoterapii pacjenta, rehabilitant zaleca ćwiczenia w wodzie, które wielopłaszczyznowo wpływają korzystnie na stan pacjenta. Ułatwiają rozciągnie, stabilizację, swobodę ruchów i w zależności od dobrania temperatury wody, sprzyjają uśmierzaniu bólu. Na czym polega rehabilitacja w wodzie, pisaliśmy w jednym z poprzednich artykułów.
Terapia psychologiczna. Nie każdy pacjent jej wymaga, ale dobra kondycja psychiczna pacjenta przekłada się na jego chęci i zaangażowania podczas rehabilitacji. Osoby, które nie mają wsparcia w środowisku rodzinnym, częściej narażone są na zniechęcenie czy poddanie się po odbyciu kilku spotkań z fizjoterapeutą. Psycholog nie tylko wesprze emocjonalnie pacjenta, ale może ćwiczyć z nim metody wyciszenia, które nauczą go cierpliwości i dążenia do celu, który jest w zasięgu ręki dzięki wytrwałym ćwiczeniom.
Nie należy przy tym zapominać o zabiegach fizykalnych.
Krioterapia skutecznie może łagodzić ból, obrzęki i stany zapalne, podobnie jak wykorzystanie ultradźwięków, pola magnetycznego, promieniowania laserowego.
Jeśli jednak chodzi o zabiegi fizykalne, konieczne tu jest doświadczenie i elastyczne podejście ze strony terapeuty. U wielu pacjentów niewskazane jest stosowanie zabiegów o podłożu termicznym ze względu na zaburzenia czucia i sensoryki, co może prowadzić do odwrotnych rezultatów podczas terapii. Jednak nie są one całkowicie wykluczone w niektórych (zasadnych) przypadkach.
Postępowanie rehabilitacyjne w polineuropatii. Pakiet ćwiczeń nr 1 to pozycja stworzona przez specjalistów, którzy przygotowali zestaw aż 50 ćwiczeń, które można wykorzystać podczas rehabilitacji. Ponieważ każde z nich zostało dokładnie opisane i zilustrowane, pacjent może je wykorzystać do kontynuowania terapii głównej w środowisku domowym. Fizjoterapeuta natomiast ma zagwarantowane znaczne urozmaicenie swoich zajęć i pewność ich skutecznego przebiegu. Istotne jest jednak dokładne zapoznanie się z publikacją i wyselekcjonowanie ćwiczeń, adekwatnych do stanu danego pacjenta.
