Rehabilitacja a reumatoidalne zapalenie stawów – znaczenie postępowania w rozwoju choroby  

W naszym kraju na Reumatoidalne Zapalenie Stawów choruje około 400 tysięcy osób. Atakuje w każdym wieku, jednak najczęściej diagnozuje się ją w przedziale od 20 do 40 roku życia (w innych przypadkach może ujawnić się po 60 roku życia). Charakteryzuje się powstawaniem stanów zapalnych w obrębie stawów, co wiąże się z powikłaniami układowymi. Jakie objawy wskazują na RZS? W zależności od jednostki i fazy choroby możemy zauważyć różnicę w występowaniu objawów lub ich nasileniu. Poniżej przedstawiamy jednak uogólnione objawy, które można podzielić na dwie kategorie: w obrębie stawów i pozastawowe.

Niezwykle istotna jest jak najwcześniejsza diagnoza, która pozwala spowolnić stale postępującą chorobę, dlatego powyższe objawy powinny zmotywować do jak najszybszej diagnostyki lekarskiej.

Jak wygląda leczenie i fizjoterapia w reumatologii? Wszystko zależne jest od fazy chorobowej i analizy czynnika wywoławczego, do których zaliczamy: 

• Czynniki genetyczne z podkreśleniem predyspozycji, a nie bezpośredniego wywołania choroby autoimmunologicznej, 
• Płeć – na RZS częściej zapadają kobiety niż mężczyźni, 
• Palenie tytoniu, które nie tylko zwiększa ryzyko zachorowania, lecz także cięższego przebiegu choroby,
• Zaburzenia i deficyty układu odpornościowego,
• Przebyte choroby, zakażenia – wirusy i bakterie mogą mieć wpływ na późniejsze wystąpienie RZS,
• Stres – może być czynnikiem zapalnym całej machiny chorobowej.

Jeśli chodzi o etapy rozwojowe RZS wyróżniamy: 

1. Faza wczesna: pojawiają się nieznaczne obrzęki bez zniekształceń stawowych. 
2. Faza zmian umiarkowanych: występują zapalenia ścięgien, pojawiają się guzki reumatoidalne i ograniczenia ruchomości 
3. Faza zaawansowana: zniekształcenia stawów, podwichnięcia, przykurcze. 
4. Faza końcowa: następuje ostateczna postać choroby i pełny zrost włóknisty lub kostny.

Patrząc na charakterystykę i postępujący charakter choroby możemy się zastanawiać, jaka rehabilitacja na reumatoidalne zapalenie stawów będzie najlepsza. Cały plan fizjoterapii powinien opracować doświadczony rehabilitant/fizjoterapeuta, niejednokrotnie z uwzględnieniem konsorcjum lekarskiego. Należy nadmienić, że rehabilitacja przy reumatoidalnym zapaleniu stawów powinna mieć na celu: 

• Zwalczanie stanów zapalnych, 
• Niwelowanie bólu, 
• Hamowanie postępujących deformacji stawów,
• Zwiększenie siły mięśniowej i ruchomości stawów,
• Poprawa jakości chodu, 
• Dążenie do samodzielności pacjenta.

Fizjoterapia i reumatoidalne zapalenie stawów, czyli jak poprawić jakość życia? 

Fizjoterapia powinna być wielotorowa i dobrana indywidualnie, zwłaszcza jeśli w grę wchodzi reumatoidalne zapalenie stawów. Ćwiczenia w ośrodku jak i w środowisku domowym powinny stanowić nową codzienność pacjenta, który musi pojąć powagę sytuacji i zasadność wykonywanych działań. Dzięki temu będzie bardziej zmotywowany do regularności i samodyscypliny. Kinezyterapia chorych na RZS najczęściej obejmuje ćwiczenia: ogólnousprawniające, bierne, czynne, rozciągające, rozluźniające, izomeryczne, w podwieszeniu, z wykorzystaniem pomocy ortopedycznych. Prócz tego niezbędne są ćwiczenia oddechowe z uwzględnieniem rehabilitacji oddechowej – więcej na ten temat można znaleźć w artykule: Rehabilitacja oddechowa - czym jest i na czym polega?

Reumatoidalne Zapalenie Stawów – fizjoterapia z udziałem zabiegów fizykalnych 

Wspaniałym uzupełnieniem ćwiczeń jest fizykoterapia, która obejmuje: elektroterapię, magnoterapię, laseroterapię, krioterapię, hydroterapię (w wypadku RZS rehabilitacja w wodzie obejmuje ćwiczenia, kąpiele wirowe i masaże wodne), plastrowanie (kinesiology taping), masaże i terapia zajęciowa.

Reumatoidalne Zapalenie Stawów, jakie ćwiczenia warto wykonać w domu?

Pacjent powinien kontynuować rehabilitację w warunkach domowych, ściśle przestrzegając zaleceń kierującego fizjoterapeuty. Kinezyterapia w RZS nie jest tylko nieszkodliwym dodatkiem do zabiegów fizykalnych.
Nie należy ubogacać codziennych ćwiczeń o „nowinki internetowe”, gdyż nawet potencjalne zasadne ćwiczenia (również stosowane przy RZS) mogą w danym przypadku pogorszyć stan pacjenta. Jeśli jednak zależy nam na poszerzeniu choreografii ruchowej, korzystajmy wyłącznie ze specjalistycznych opracowań i to po konsultacji z naszym rehabilitantem.

Postępowanie rehabilitacyjne w reumatoidalnym zapaleniu stawów (RZS) to pozycja, która stanowi repetytorium wiedzy przydatnej zarówno dla fizjoterapeutów, studentów kierunków rehabilitacyjnych jak i pacjentów (oraz ich rodzin), którzy pragną zapoznać się z genezą i metodami postępowania w obliczu Reumatoidalnego Zapalenia Stawów. Opracowanie zostało stworzone przez certyfikowanego terapeutę – dr. Tomasza Ridana –, co zdecydowanie podkreśla wartość merytoryczną tekstu. Minibook zawiera informacje w zakresie fizjoterapii, a prosty i przystępny język ułatwi przyswojenie wiedzy dla osób niezwiązanych z medycyną i fizjoterapią. Uzupełnieniem może być pakiet ćwiczeń – Reumatoidalne zapalenie stawów, które są rekomendowane dla pacjentów z RZS, a dzięki pokaźnej ilości propozycji i zobrazowaniu za pomocą schematów/ilustracji proces rehabilitacyjny nie jest monotonny, nudny oraz w prosty sposób ułatwia zrealizowanie głównych założeń fizjoterapii. Rehabilitacja RZS wymaga elastycznego podejścia specjalisty i regularnej oceny postępów. Jeśli cele nie są realizowane lub w znacznie mniejszym stopniu niż powinny, rehabilitacja na Reumatoidalne Zapalenie Stawów powinna ulec szybkiej modyfikacji. 

Nie należy zapominać, że ze względu na ciągłość zajęć i  poczucie niekończącej się rehabilitacji warto objąć pacjenta opieką psychologiczną. Brak chęci i mobilizacji do działania czy zniechęcenie nie tylko odbiją się na wykonywanych działaniach fizjoterapeutycznych, ale mogą podwyższyć odczuwanie stresu, który jest czynnikiem napędzającym chorobę.

Bibliografia: 

1. Postępowanie rehabilitacyjne w reumatoidalnym zapaleniu stawów - Praktyczna fizjoterapia i rehabilitacja | czasopismo dla fizjoterapeutów i rehabilitantów,
2. Czym jest flossing? - Fizmedio,
3. Ocena stanu funkcjonalnego chorych na reumatoidalne zapalenie stawów przed i po zastosowaniu fizykoterapii, Agnieszka Krawczyk-Wasielewska, Elżbieta Kuncewicz, Magdalena Sobieska, Włodzimierz Samborski,
4. Przegląd badań nad jakością życia chorych na reumatoidalne zapalenie stawów, Grażyna Bączyk,
5. Rola fizjoterapii w kompleksowym leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów w okresie remisji, Marta Baran,
6. Fizjoterapia w chorobach wewnętrznych, Aleksander Barinow-Wojewódzki,
7. Płeć Jako Jeden z Czynników Mogących Determinować Jakość Życia w Reumatoidalnym Zapaleniu Stawów, Agnieszka Krawczyk-Wasielewska, Ewa Gajewska, Włodzimierz Samborski.