Mózgowe porażenie dziecięce — co to jest i jakie daje objawy?

Mózgowe porażenie dziecięce jest zespołem zaburzeń ruchu i postawy spowodowanych uszkodzeniem mózgu. Co niezwykle ważne, da się je wykryć już na etapie ciąży lub w okresie rozwoju dziecka. Wśród najważniejszych przyczyn wyróżnia się niedotlenienie podczas porodu lub wczesnego dzieciństwa.

Objawy MPD znacznie różnią się od siebie w zależności od rozległości problemu oraz dotkniętych uszkodzeniem obszarów. Zwykle jednak zauważa się:

• trudności w poruszaniu się i kontrolowaniu ruchów, również na późniejszych etapach rozwoju. Najczęściej występują: sztywność mięśni (spastyczność), drżenia, częste upadki lub całkowita niemożność nauki chodzenia,
• paresis lub paraliż. Porażenie mięśni może pojawiać się po jednej lub po obu stronach ciała, a także występować pod postacią diplegii, charakteryzującej się uszkodzeniem kończyn dolnych w większym stopniu niż górnych,
• spowolniony rozwój ruchowy. Siadanie, chodzenie i mówienie następuje znacznie później niż przeciętnie,
• problemy z mową i komunikacją. Pacjenci mają trudności z wymową niektórych wyrazów oraz komunikacją werbalną,
• trudności w połykaniu, a co za tym idzie — jedzeniu i piciu,
• zaburzenia poznawcze (niemożność uczenia się, kłopoty z pamięcią i brak koncentracji),
• zaburzenia wzroku i słuchu.

Zaburzenia równowagi i koordynacji występują w większości przypadków MPD. Ich nasilenie uzależnione jest od zaawansowania uszkodzeń mózgu. Nie oznacza to jednak całkowitego braku szansy na naukę chodzenia czy korzystania z toalety w przyszłości, czy zakresu samodzielności małego pacjenta. Warto zatem wprowadzić odpowiednie ćwiczenia, mające na celu między innymi usprawnienie codziennego funkcjonowania. Temat ten poruszaliśmy w artykule: „Jak przebiega fizjoterapia zaburzenia równowagi?”.

Dziecięce porażenie mózgowe — diagnoza nie musi być wyrokiem

Chociaż uszkodzenie mózgu w mózgowym porażeniu dziecięcym jest zazwyczaj trwałe to podejście terapeutyczne okazuje się niezwykle pomocne w minimalizowaniu wynikających z niego dolegliwości, a także w budowaniu częściowego lub pełnego potencjału rozwojowego. To istotne z uwagi na stopniowe podwyższanie komfortu i jakości życia nie tylko osoby dotkniętej schorzeniem, lecz także rodziców oraz opiekunów. Słysząc zatem diagnozę, niezwykle istotne jest, aby patrzeć na potencjał i możliwości, które są w zasięgu ręki. Nie należy sugerować się przypadkami innych – usłyszanymi w mediach czy wśród znajomych. Każdy pacjent z MPD powinien mieć indywidualny tok fizjoterapii, która dzięki odpowiedniemu podejściu i ilości poświęconego czasu może efektami prześcignąć wstępne założenia i prognozy.

Właściwe podejście terapeutyczne obejmuje między innymi:

• fizjoterapię, która pozwala na poprawę siły mięśniowej, ruchomości i koordynacji ruchowej, co znacznie ułatwia zabawę, chodzenie czy korzystanie z toalety,
• terapię zajęciową — stymuluje ona przede wszystkim zdolności sensoryczne oraz pomaga dziecku w opanowaniu umiejętności potrzebnych do codziennego funkcjonowania (jedzenie, ubieranie się itp.),
• wizyty u lekarza logopedy rozwijające umiejętności komunikacyjne, mowę płynną oraz wyrażanie własnych potrzeb,
• terapię behawioralną, dzięki której pacjent lepiej radzi sobie z własnymi emocjami takimi jak złość, frustracja czy smutek,
• farmakoterapię. W niektórych przypadkach lekarz może zalecić stosowanie leków dla łagodzenia objawów towarzyszących, na przykład spastyczności mięśni czy drgawek,
• aparaty ortopedyczne i narzędzia wspomagające (ortezy, chodziki), co ułatwia dziecku utrzymanie lepszej postawy i niezależności.

Mózgowe porażenie dziecięce — rehabilitacja i fizjoterapia jako klucz do lepszego życia

Wiele osób zastanawia się, jak leczyć mózgowe porażenie dziecięce. Fizjoterapia i rehabilitacja odgrywają kluczową rolę w poprawie jakości życia osób z tym schorzeniem. Te metody terapeutyczne maksymalizują funkcje ruchowe, a także zmniejszają trudności związane ograniczeniami w samodzielnym, niezależnym od drugiego człowieka funkcjonowaniu. Nie ma jednak uniwersalnej metody leczenia ani szansy na pełne wyleczenie. 

Fizjoterapia w mózgowym porażeniu dziecięcym ukierunkowana jest między innymi na rozwijanie siły mięśniowej, elastyczności i koordynacji ruchowej u dzieci z MPD. Wpływa to korzystnie na zdolność wykonywania kluczowych ruchów, takich jak chodzenie, siedzenie, wstawanie czy trzymanie przedmiotów. Ponadto w przypadku małych pacjentów z ograniczonym zakresem ruchomości stawów specjaliści przeprowadzają dopasowane indywidualnie ćwiczenia dla dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym, niwelujące ten problem.

Mózgowe porażenie dziecięce — metody fizjoterapii

Ćwiczenia dla osób z porażeniem mózgowym powinny być odpowiednio dopasowane do indywidualnego stanu zdrowia pacjenta z uwzględnieniem chorób towarzyszących, aby poprawić funkcje motoryczne, równowagę i koordynację, jednocześnie minimalizując ryzyko kontuzji. Warto wprowadzić przede wszystkim:

• delikatne rozciąganie, dzięki któremu zwiększymy elastyczność ciała oraz zmniejszymy napięcie mięśniowe,
• ćwiczenia dla dzieci z porażeniem mózgowym wzmacniające mięśnie, rozwijające siłę w kończynach i poprawiające stabilność ciała podczas poruszania się,
• treningi równowagi i koordynacji (np. samodzielne wstawanie lub stanie na jednej nodze, w zależności od zaawansowania porażenia) w przypadku dzieci z trudnościami w chodzeniu,
• zabawy z piłką i taśmami,
• jazda na rowerze,
• ćwiczenia w wodzie oraz pływanie.

Wiemy już, jak przebiega leczenie mózgowego porażenia dziecięcego. W niektórych przypadkach doskonałym rozwiązaniem, poprawiającym nie tylko sprawność fizyczną, lecz także samopoczucie osoby dotkniętej uszkodzeniem mózgu, okazuje się rehabilitacja w wodzie. Temat ten poruszaliśmy w jednym z poprzednich artykułów „Na czym polega rehabilitacja w wodzie?”.

Rodzice, opiekunowie lub lekarze osoby cierpiącej na MPD, dążą stale do pogłębiania swojej wiedzy na temat możliwości rehabilitacyjnych i wsparcia rozwoju, dlatego ze swojej strony możemy polecić opracowanie stworzone przez profesjonalistów –„Fizjoterapia dla osób z mózgowym porażeniem dziecięcym”. Niniejszy ebook pomoże nie tylko zrozumieć, jak złagodzić objawy nieustępujących zmian w mózgu, będących konsekwencją opisywanego schorzenia, lecz także może urozmaicić formę rehabilitacji ze względu na pokaźną ilość propozycji ćwiczeń. Pozycja będzie przydatnym materiałem dla fizjoterapeutów, studentów kierunków fizjoterapeutycznych, a także rodziców/opiekunów, którzy dopiero co mierzą się z diagnozą pociechy, lub szukają na jej temat najnowszych doniesień. 

Warto nadmienić, że pomoc psychologiczna obejmująca całą rodzinę (tj. dziecko i opiekunów), powinna być włączona do fizjoterapii, która wymaga cierpliwości, motywacji i czasu. Dobre nastawienie i stan psychiczny rodziny małego pacjenta będzie zachęcająco wpływać na jego aktywność i postępy, a na dodatek nie dojdzie do momentu „wypalenia emocjonalnego”, które może przyczynić się do zniechęcenia i pesymizmu rodziców. Są oni bowiem filarem swojej pociechy, dzięki któremu będzie w stanie pokonywać obecne i przyszłe trudności. 

Bibliografia:

1. Mózgowe porażenie dziecięce - współczesne doniesienia i zestawienie metod leczniczych, Klaudia Czorniej.
2. Wczesna interwencja i wspomaganie rozwoju dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym (teoria i empiria), Piotr Kowolik.
3. Terapia dziecka z mózgowym porażeniem dziecięcym z punktu widzenia fizjoterapeuty, Magdalena Pogorzelczyk, Ewa Gajewska.
4. Aktualne podejście do rehabilitacji dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym, Janusz Nowotny, Krzysztof Czupryna, Małgorzata Domagalska. 
5. Mózgowe Porażenie Dziecięce. Definicja, Rodzaje, Charakterystyka, Formy Wsparcia, Współpraca Z Rodzicami, Sylwia Trzpis – Rejowska.
6. Wybrane metody usprawniania dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym, Karolina Bagnowska, Maciej Falkowski.