Choroba osgooda-Schlattera u dzieci – charakterystyka 

Choroba Osgood-Schlattera to aseptyczne zapalenie guzowatości kości piszczelowej (lub inaczej jałowa martwica guzowatości kości piszczelowej). Najprościej mówiąc poniżej kolana pojawia się wypukłość, która powoduje ból i utrudnia ruch. Mimo że zazwyczaj pojawia się w okresie szybkiego wzrostu, choroba Osgood-Schlattera u dorosłych nie jest przypadkiem odosobnionym, a na dodatek może wywoływać tzw. kolano skoczka. Może również się pojawić wśród osób uprawiających sporty narciarskie – inne zagrożenia związane ze sportami zimowymi opasywaliśmy w artykule: Jak wygląda rehabilitacja po kontuzji na nartach?. Jak można rozpoznać chorobę?

Mimo że objawy mogą różnić się intensywnością, zarówno u dzieci jak i u dorosłych pojawiają się w zbliżonej formie tj.:

• Pacjent odczuwa zwiększone napięcie mięśniowe. 
• Pojawia się ból, który powiększa się podczas aktywności fizycznej, a także opuchlizna i zaczerwienienie w okolicach kolana.
• Pacjent może odczuwać „palące” ciepło w okolicy zmian. 
• Osłabienie mięśnia czworogłowego uda.

Wyróżnia się również 3 fazy zaawansowania choroby: 

• Faza I – ból występuje wyłącznie po aktywności fizycznej i utrzymuje się przez około dobę,
• Faza II – ból występuje po aktywności fizycznej, ale utrzymuje się powyżej 24 godzin,
• Faza III – ból występuje nie tylko po aktywności fizycznej, ale towarzyszy pacjentowi również podczas codziennych czynności i podczas spoczynku.

Choroba Osgooda-Schlattera – leczenie

Przede wszystkim stosuje się leczenie zachowawcze, czyli zaprzestanie aktywności fizycznych, które mogą pogarszać stan pacjenta np. bieganie. Jeśli pacjent jest bardzo aktywny sportowo – trenuje hobbistycznie lub planuje związać dany sport z karierą zawodową – musi zaprzestać treningów na okres wyznaczony przez lekarza. Dodatkowo należy unikać chodzenia w butach na wysokim obcasie. Jeśli rozwój choroby obejmuje II i III fazę, stosuje się dodatkowo fizykoterapię.

Choroba Osgooda-Schlattera – fizykoterapia 

Krioterapia pomaga zwalczyć stan zapalny i ból na każdym etapie choroby, a skuteczność jonoforezy ocenia się po około dwóch, trzech zabiegach. Jeśli pacjent odczuwa ulgę, rehabilitant może zalecić powielenie zabiegów. 

Często wskazaniem rehabilitacyjnym są ćwiczenia w wodzie – na czym polega rehabilitacja w wodzie pisaliśmy w jednym z poprzednich artykułów – które ułatwiają pacjentowi przezwyciężyć ból, poszerzyć zakres ruchu i rozluźnić mięśnie. Rozciąganie mięśnia czworogłowego w ostrej fazie choroby również jest łatwiejsze do osiągnięcia podczas aquaterapii. Prócz powyższych stosuje się zabiegi z udziałem pola magnetycznego, laserem oraz ultradźwiękiem. Masaże powięziowe mogą być pomostem, który ułatwią wykonanie ćwiczeń (rozluźniających i wzmacniających mięśnie) zalecanych przez rehabilitanta oraz zwalczać wzmożone napięcie mięśniowe. Oczywiście intensywność zabiegów, ich forma i dokładny wybór zależny jest od potrzeb indywidualnych pacjenta z uwzględnieniem chorób lub dolegliwości współistniejących. Dodatkowo specjalista może zalecić noszenie opasek, których celem jest odciążenie stawu rzepkowo-udowego i rozciąganie więzadła właściwego.

Choroba Osgooda-Schlattera – ćwiczenia jako nowa codzienność 

Niezwykle istotną rolę odgrywa nie tylko zmiana codziennych nawyków i aktywności, ale także regularność ćwiczeń. Pacjent nie powinien ograniczać ich tylko do bezpośrednich działań z fizjoterapeutą, a kontynuować pracę samodzielnie w domu. 

Postępowanie rehabilitacyjne w leczeniu choroby Osgood-Schlattera. Pakiet ćwiczeń nr 1 to doskonałe źródło wiedzy, ale i 50 propozycji ćwiczeń rehabilitacyjnych. Rehabilitacja w chorobie Osgood-Schlattera wymaga elastycznego podejścia i urozmaicenia, by małoletni pacjent nie zniechęcił się do wykonywania stale tych samych ćwiczeń. Monotonia może zahamować zapał i entuzjazm rehabilitacyjny, a to przełoży się na efekty pracy. Dzięki niniejszej pozycji można mieć również pewność, że każde ćwiczenie zostało poprawnie wykonane – ułatwiają to dokładne opisy krok po kroku, a także ilustracje. 

Fizjoterapeuci powinni zadbać nie tylko o sam plan rehabilitacji, ale również naukę bezpiecznego obciążania kończyny. Prawidłowe nawyki pacjenta nie zniweczą pracy fizjoterapeuty, który będzie mógł wówczas obiektywnie ocenić postępy i zasadność podjętej drogi fizjoterapeutycznej.  

Patrząc na proces rehabilitacyjny można zauważyć jak ważna jest profilaktyka, która może zapobiec pojawieniu się choroby. Warto pamiętać, by nie doprowadzać do przeciążenia organizmu, a także dać sobie odpowiedni czas na regenerację. Rodzice dzieci bardzo aktywnych sportowo muszą mieć zatem na uwadze, by zajęcia dodatkowe/pozaszkolne prowadził doświadczony i świadomy zagrożeń trener, który zdaje sobie sprawę, że czasami konieczne jest dłuższe zwolnienie z zajęć z korzyścią dla dziecka, niż ciągły ujednolicony trening czy dłuższa rozgrzewka. Okres wzrostu dla każdego dziecka przebiega inaczej – u jednego może dochodzić do niedoborów czy degradacji, podczas gdy inne dzieci nie będą odczuwać żadnych trudności. 

Choroba Osgood-Schlattera – rehabilitacja czy operacja? 

Leczenie operacyjne stosuje się w ostateczności, gdy leczenie farmakologiczne, rehabilitacja i zabiegi fizykalne nie przynoszą oczekiwanych rezultatów. Czasami niezbędne jest odtworzenie/rekonstrukcja kształtu guzowatości piszczeli lub usunięcie fragmentów kostnych. Lekarz podejmuje decyzję, czy operacja wykonana zostanie metodą artroskopową lub na otwarto, jednak warto podkreślić, że nie każdy pacjent i jego przypadek będzie kwalifikował się do metody artroskopowej. Po wykonanej operacji, niezbędne jest unieruchomienie kończyny na pełnym wyproście na okres około 14 dni. Oczywiście w okresie okołooperacyjnym również stosuje się fizjoterapię, która zapobiega powikłaniom i przyspiesza rekonwalescencję pacjenta – jednak powrót do poprzedniego schematu sprzed operacji wymaga dłuższego czasu.

Bibliografia: 

1. Choroba Osgooda i Schlattera (jałowa martwica guzowatości kości piszczelowej): przyczyny, objawy i leczenie | Ortopedia - mp.pl
2. PROFILAKTYKA I POSTĘPOWANIE REHABILITACYJNE W PRZYPADKU CHOROBY OSGOOD-SCHLATTERA - Praktyczna fizjoterapia i rehabilitacja
3. Choroba Osgooda-Schlattera: leczenie i rehabilitacja
4. Profilaktyka I Postępowanie Rehabilitacyjne W Przypadku Choroby Osgood-Schlattera, Kamil Iwańczyk, Mateusz Dąbrowski, Grzegorz Lemiesz.
5. Jałowe martwice kości, charakterystyka choroby i postępowanie fizykalne – przegląd literatury, Radzimińska Agnieszka, Zimmermann Agnieszka Anna, Weber-Rajek Magdalena, Strojek Katarzyna, Bułatowicz Irena, Goch Aleksander, Zukow Walery. 
6. Niestandardowe postępowanie fizjoterapeutyczne w leczeniu jałowej martwicy dalszej nasady kości udowej – studium przypadku, Joanna Zyznawska, Dominika Wicher.
7. Choroba Osgood-Schlattera Wśród Uczniów Szkół Sportowych, Konrad Drewek, Tomasz Mazurek, Jakub Kozdryk, Adam Lorczyński, Michał Bieniecki. 
8. Badania obrazowe w diagnostyce martwicy aseptycznej kości, Matejek Kamila, Kułak Piotr, Okulczyk Kamila, Gościk Elżbieta.
9. Choroba Osgood-Schlattera: nowe spojrzenie i nowa klasyfikacja w oparciu o diagnostykę ultrasonogaficzną, Zbigniew Czyrny, Adam Greenspan.